نام فارسی: چای
نام انگلیسی: common tea . tea
نام علمی : Camellia sinensis (L. L. Thea Sinensis
درختچه چاى كه از حدود 5 هزار سال قبل در چين شناخته بوده و امروزه در اغلب كشورهاى آسيا كه براى چاى اقليم مناسبى داشته باشند، كاشته مى‏شود. چاى را در قرن سيزدهم ميلادى براى اولين بار ماركوپولو سياح ونيزى به اروپا وارد كرد. از اوايل قرن هجدهم هلندى‏ها و انگليسى‏ها از طريق كمپانى معروف هند ورود چاى را به اروپا آغاز كردند. تا قبل ازقرن حاضر در ايران چاى كاشته نمى‏شد و از خارج وارد مى‏گرديد. در اوايل قرن حاضر تخم چاى را كاشف السلطنه از چين به ايران وارد كرد و در سواحل درياى خزر ، كاشته شد.گياه چاى درختچه يا درخت كوچكى است كه داراى برگهاى هميشه سبز و ناخزان به رنگ سبز تيره مايل به سياه است، ارتفاع آن تا 2 متر و در خاكها و مناطق خيلى مناسب تا 7 متر نيز مى‏رسد.
برگهاى درختچه چاى كه مصرف دارد محتوى در حدود 3- 2 درصد ماده محركى به نام تئين‏ مى‏باشد. قسمت اصلی مورد استفاده‌ی چای، برگهای آن است که به ‌صورت‌های مختلف تبدیل به انواع چای می ‌شود. در ایران دو نمونه چای سبز و چای سیاه وجود دارد که در اصل از یک گیاه بدست می آیند و تفاوت آنها در نوع عمل آوردن آنهاست(5).

چای سبز(GREEN TEA)
در صورتی که برگ تازه‌ی چای را به سرعت خشک کنند، چای سبز به ‌دست می ‌آید. در این شرایط اجازه‌ی تخمیر به چای داده نمی ‌شود. چای سبز در کشور چین، ژاپن، بعضی نقاط دیگر بیشتر مصرف دارد. چای سبز را می ‌توان مانند چای سیاه، دم کرده و مصرف نمود.
چای سیاه یا معمولی(BLACK TEA)
در صورتی که برگ تازه‌ی چای، مــورد عمـلیــات تـخمـیــر قرار گیرد، تغییراتی در رنگ، بو، مزه و مواد و اثرات آن نسبت به چای سبز ایجاد می ‌شود. پس از مراحل تخمیر، آن را خشک کرده و بسته ‌بندی می‌کنند. با وجود این که امروزه چای معمولی به‌ عنوان یک نوشیدنی گرم با مصرف بسیار گسترده رو به ‌روست، ولی باید در نظر داشت که چای علاوه بر خوراکی بودن به‌ عنوان یک گیاه دارویی با اهمیت، دارای خواص متعددی است. با توجه به ‌قدمت شناخت چای توسط بشر و مصرف بسیار زیاد آن، هزاران تحقیق وسیع بر روی آن صورت گرفته که نشان دهنده اهمیت این گیاه است.
انواع دیگری از چای مانند چای سفيد، چای اولانگ و... بدست می آيد که در ايران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. چای مکه یا چای ترش و چای قرمز نام علمی Hibiscus gossypifolius نوع دیگری است که گياه آن با چای معمولی متفاوت است.
ترکيبات :
برگ چای حاوی مواد مختلفی است. مهمترين ترکيبات شیمیای چای ترکيبات فلاونوئيدی مانند کاتشین ها ، فلاونولها ، تئافلاوینها و... است. این ترکيبات نقش آنتی اکسیدانی داشته و بسیاری از خواص درمانی چای به آنها نسبت داده می شود. در جدول ذیل ترکيبات چای سبز آمده است(11). تفاوت عمده چای سبز و چای سیاه در مقدار کاتشین آنهاست بطوری که مقدار کاتشین موجود در چای سبز تقریبا 6-5 برابر چای سیاه است(12).

ترکيبات موجود در چای سبز بر حسب ماده خشک
پروتئين 20-15%
آمينو اسيد 4-1
فیبر خام 26%
کربوهیدرات 7%
فلاونوئيدها 30%
رنگدانه ها 2%
چربی 7%
مواد معدنی 6-5%

خواص دارویي:
در طب سنتی به نام چای ختائی یا چای خطائی معروف است. خواص درمانی چای سبز و معمولی مشترک بوده و بسته به درصد مواد موجود در آن ها ممکن است در قدرت اثر آن‌ها تفاوت وجود داشته باشد. تا کنون خواص بسیار متعددی در مورد چای مطرح شده است از مهمترین این خواص می توان به اثرات ضد ويروسی، ضد باکتریایی، ضد سرطان، کاهش فشار خون و کلسترول و همچنین خواص آرامبخش آن اشاره نمود. دم کرده چای مقوی معده، ضد تشنج، نرم کننده سینه، مدر، آرامبخش، کمک در هضم، صاف کننده صدا، کمک کننده فعالیت مغزی و فکری، باز کننده مجاری ، ضد نفخ و تنظیم کننده درجه حرارت است.
چاى به عنوان ضد ويروس‏
چای يك ضد باكترى و ضد ويروس است. در 1940 دانشمندان امريكايى كشف كردند كه تانن يك نوع ويروس آنفلوانزا را كنترل مى‏نمايد. دانشمندان اخيرا پس از تحقيقاتى اعلام نمودند كه چاى به صورت مايع دم‏شده و همچنين تانن چاى، ويروس تب‏خال را مهار مى‏كند ولى فقط دم‏كرده آن فعاليت ويروس پوليو را متوقف مى‏سازد. در تحقيقاتى كه در كانادا به عمل آمده مشاهده شده است كه چاى در لوله‏هاى آزمايش تعداد زيادى از انواع ويروسهاى بيمارى‏زا را غير فعال نموده است(5).
پوسیدگی داندانها: چای درجلوگيری از فساد و پوسیدگی داندان کمک می کند. البته موجب ایجاد لکه بر روی دندان هم می گردد.
اثرات ضد سرطانی: بررسی¬های انجام شده در کشور ژاپن نشان داده است که در بین گياهان چای و بويژه چای سبز مقام اول را در پيشگيری از سرطان داشته است. و بدلیل خواص ضد موتاسیونی در افرادی که چای مصرف می کنند تعداد موارد سرطان معده کمتر است(5). کتچین موجود در چای سبز ، آنزیم دی‌هیدروفولات را که سلولهای سرطانی برای رشد به آنها نیاز دارند، کاهش می‌دهد(3).
فشار خون: چای در به تاخیر انداختن تصلب شرائین بسیار موثر است و موجب تقویت عروق موئین شده و همچنین موجب کاهش فشار خون می گردد(5).
پوکی استخوان : تحقيقات در ايران نشان داده است افرادی که چای مصرف می کنند شیوع پوکی استخوان در آنها کمتر است و تراکم استخوان بالاتری را در ناحیه لگن دارند (2).
صدمات وارد شده به مغز و قلب: طبق بررسی های انجام شده، چای سبز نه تنها تعداد سلولهای مرده قلب و مغز را بعد از حمله قلبی و یا سکته مغزی کاهش می‌دهد بلکه در تسریع بهبودی بعد از سکته و حمله قلبی کمک می‌نماید(3).

عوارض جانبی:
بدون تردید هر ماده غذایی و دارویی در صورتی که بیش از حد متعارف مصرف شود و یا بطور نامناسب تهیه گردد می تواند اثرات نا مطلوبی داشته باشد و چای نیز به همین صورت است. برخی از اثرات نامطلوب را که در مورد چای ذکر کرده اند بدلیل مصرف زیاد و یا اشکلاتی در روند عمل آوری و یا طرز دم کردن آن است. نوشیدن چای (از نوع چای سیاه ) پررنگ و غلیظ ممکن است برای عده ای باعث تحریک اعصاب و تپش قلب شود. ضمنا مصرف چای با معده خالی مضر است.
کاربردهای درمانی چای و فراورده های آن در پرورش طیور :
این گیاه به صورت پودر مخلوط با دان و یا به صورت دمکرده در طیور گوشتی و تخمگذار مورد استفاده قرار گرفته است . البته بیشتر این تحقیقات در مورد چای سبز بوده است.
1 – اثرات بر ميزان رشد:
به منظور ارزیابی اثرات محرک رشدی این گیاه و همچنين بررسی اثرات این گیاه بر روی افزایش طول پرزهای روده پودر مخلوط در دان در مقادیر 5/ تا 2 درصد بکار رفته است. برخی تحقیقاتی اثرات رشد افزایی و تاثیر مثبت آن را بر روی پرزهای روده تایید کرده اند برخی تحقیقات دیگر این اثر را نتوانسته اند با اثبات برسانند(6). احتمال می رود علت بوجود آمدن این تفاوتها روشهای آماده سازی اولیه و حرارت داده پود چای بوده است. حرارت داده آن وتهیه دمنوش و یا به صورت پلیت در آزاد سازی مواد موثره و ایجاد اثرات درمانی آن تاثیر مثبت دارد و بیشتر توصیه می شود.
2- اثرات ضد باکتریایی:
افزودن 5/2 کیلو گرم در تن به جیره غذایی طیور
3- پیشگيری از کوکسیدیوز:
در مورد اثرات درمانی چای بر روی کوکسیدیوز مطالعات زیادی صورت نگرفته است. تنها در یک تحقیق مشخص شده است که افرودن پودر چای سبز در مقادیر 5/ تا 2 در صد به جیره جوجه های گوشتی 5 هفته و آلوده سازی آنها با تک یاحته عامل بیماری کوکسیدیوز توانسته است تا حد چشمگيری تعداد این انگل ها را کاهش دهد. ولی بر روی کاهش وزن ناشی از این بیماری نتوانسته است تاثیر بگذارد(9). 4- اثر بر توليد تخم مرغ :
بررسی های انجام شده در مرغان تخم گذار نشان داده است که مصرف چای سبز در این طیور موجب اخذ غذا، توليد تخم مرغ و حجم تخم مرغ ها و همچنين ضخامت و وزن پوسته افزایش یابد (8) 5- درمان و پیشگيری آنفلوانزا:
مشخص شده است که ترکيبات پلی فنلی بويژه کاتشین چای سبز اثر ضد ويروس آنفلوانزا دارند. این اثر درمانی هم با اضافه کردن چای به غذا و هم به آب ظاهر می شود. اضافه کردن ان در مقادیر 10 کيلو در تن ، بهترین نتیجه را بدست آورده است(7). با توجه به وضعيت طیور درگير بیماری دمکرده چای بهتر باشد.
6- اثر بر کيفيت گوشت ( کاهش کلسترول و افزایش امگا 3)
اضافه نمودن مقادیر 5/ درصد (5 کیلو در تن ) چای سبز به جیره غذایی طیور موجب کاهش کلسترول و افزایش امگا 3 شده است مقادیر بیشتر از آن تاثیر ضعیف تری داشته است.(10). بنا بر این در موارد عادی اضافه نمودن مقادیر بیشتر از 5/ در صد (5 کیلو در تن ) توصیه نمی شود.

طریقه مصرف و میزان مصرف برای طیور:
نوع فرآورده
پودر طریقه مصرف
بر حسب مورد مقدار 25/0- 2 درصد و یا 5/2 تا 20 کيلو در تن به جیره اضافه شود دمکرده
500 گرم پودر گياه در 10 ليتر آب جوش دم کرده اين ميزان براي 1000 ليتر آب مصرفي طيور کافي است. درصورتي که مصرف مداوم اين گياه در طول روز مقدور نباشد مي توان مقدار مورد نظر را با غلظت بالاتر در در فواصل مختلف 2 يا 3 بار در روز در اختيار طيور قرار دارد. براي موارد انفرادي 1 تا 5 قطره از محلول اوليه در دهان حيوان چکانده مي شود. اگر چه چاي تهيه شده پس از صاف شدن تا 24 ساعت در يخچال قابل نگهداري است.

منابع
1- دانشنامه رشد daneshnameh.roshd.ir
2- حسين نژاد، آ. و همکاران. ارتباط مصرف چای با تراکم معدنی استخوان. طبیب شرق. سال پنجم. شماره يک . 1382.
3-نصوری،م. خبرنامه سیمرغ http://www.seemorgh.com
4- مظفریان، و. فرهنگ نامهای گياهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر. 1375
5- میر حیدر، ح . معارف گیاهی . دفتر نشر معارف اسلامی. 1375 جلد 2 صفحات 308-296
6-Shomali, T.; Mosleh, N.; Hamedi, S. Effects of green tea on performance, feed conversion and jejunum (histology) in broilers. Online Journal of Veterinary Research 2011 Vol. 15 No. 2 pp. 147-154
7-Lee.H. and ethal. Anti-influenza virus activity of green tea by-products in vitro and efficacy against influenza virus infection in chickens. Poultry Science 2012 Vol. 91 No. 1 pp. 66-73
8-Panja, P. The effects of China tea (Camellia sinensis) supplementation in laying hen diets on production, quality and cholesterol content of egg.Proceedings of the 15th European Symposium on poultry nutrition, Balatonfüred, Hungary, 25-29 September, 2005 2005 pp. 636-638
9- Seung I. Jang. and ethal Anticoccidial effect of green tea-based diets against Eimeria maxima. Veterinary Parasitology 144 (2007) 172–175
10- Sarker, K. Kim G.M and C.J. Yang. Effect of Green Tea (Camellia sinensis) and Mixed Probiotics on Meat Oxidation, Fatty Acids Profile and Cholesterol in Broilers. 55th ICoMST-Copenhagen, Denmark August 19 2009
11- Babu Venkateswara, K Sirisha, Vijay K Chava. Green tea extract for periodontal health. J Indian Soc Periodontol. 2011 Jan;15(1):18-22.
12. Jonathan M Hodgson. Tea flavonoids and cardiovascular disease. Asia Pac J Clin Nutr 2008;17(S1):288-290
13- Karandikar Pranali, Bhatte Sukhada and Ghayal Madhura Antimicrobial effect of Camellia sinensis on chicken meat. International Journal of Advanced Multidisciplinary Research 2(4): (2015): 32–36