مقدمه:
واژه آنفلوانزا ، در اصل اشاره به تب نزله ای حاد و شدیداً واگیر دار، در انسان و حیوانات مختلف دارد. که این بیماری تنفسی، توسط ویروسی از خانواده اورتو میکسو ویریده ایجاد می شود .
این بیماری یکی از مهمترین بیماری های صنعت طیور می باشد و باعث همه گیری متعدد در کشورهای مختلف شده و کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده است.
در قرن بیستم و در پاندمی های سال 1918 تعداد 20 میلیون نفر دراسپانیا ، در سال 1957 حدود 4 میلیون نفر در آسیا و در سال 1968 تعداد 4 میلیون نفر در اثر ابتلا به آنفولانزای مرغی تلف شده اند .
ویروس این خانواده در دستگاه تنفس،گوارش و اعصاب جایگزین شده ، در کنار سایر علائم بالینی ، باعث کاهش تولید می شوند.
بیماری انفلوانزا ی طیور ، اثرات اقتصادی زیانباری بر صنعت طیور و همچنین سلامت و بهداشت عمومی جامعه دارد.
طبقه بندی ویروس آنفلوانزا:
شناسایی ویروسهای آنفلوانزا برحسب دو نوع آنتی ژن H,N سطح ویروس صورت میگیرد. تاکنون در تیپ A آنفلوانزا ، مشتمل بر 15نوع آنتی ژن H و 9 نوع آنتی ژن N تشخیص داده شده است که تعداد تحت تیپهای موجود در این گروه حدود 135نوع برآورد گردیده است. HA و NA
خانواده ارتومیکسوویریده دارای سه تیپ:
تیپ A : در انسان، پرندگان، خوک و اسب ایجاد بیماری میکند
تیپ B : در انسان ایجاد بیماری میکند
تیپ C : در انسان ایجاد بیماری میکند

راههای انتقال بیماری انفلوانزا ی طیور:

الف : میزبان طبیعی ویروس آنفلوانزا :
توسط پرندگان مهاجر آبزی به ویژه اردک وحشی که عموماً فاقد هرگونه علائم بالینی بیماری، تجمع ویروس در روده ها ی پرنده و دفع آن از راه مدفوع .
ب- انتقال بیماری از طریق پرندگان وحشی به واحدهای پرورش:
با تماس مستقیم با پرندگان اهلی، مدفوع و آلوده شدن آب آشامیدنی و غذای طیور.
ج-انتقال بیماری از طریق پرندگان اهلی بیمار به پرندگان سالم موجود در واحدهای پرورش:
توسط تماس مستقیم بین پرندگان بیمار و حساس ، از طریق دفع ترشحات تنفسی ، ملتحمه و مدفوع آلوده به ویروس و تماس غیر مستقیم از طریق وسائل و تجهیزات آلوده به قطرات و ترشحات تنفسی حاوی ویروس.
د- انتقال بیماری از واحدهای پرورش آلوده به واحدهای سالم:
بوسیله نقل و انتقال فضولات آلوده ،افراد و کارکنان وسائل نقلیه و سایر تجهیزات .
ه- بازارهای پرنده زنده به عنوان مخزن آلودگی و انتقال آن به انسانها و سایر ماکیان
و- حضور پرندگان زینتی در قفس از راههای انتقال ویروس آنفلوانزا به گله های پرورشی
عمده ترین منبع ویروس برای پرندگان، سایر پرندگان آلوده میباشند، بنابراین اساس پیشگیری از عفونت با ویروس آنفولانزا، شامل جدا کردن پرندگان حساس از پرندگان آلوده و دور نگه داشتن پرندگان حساس از ترشحات و محتویات دفعی پرندگان آلوده میباشد.
قرنطینه به طور کلی می تواند اولین خط دفاعی در مقابل هر بیماری عفونی باشد. انتقال آلودگی می تواند ، هنگام مجاورت و نزدیکی پرندگان حساس با پرندگان مبتلا و یا به هنگام آلوده شدن محیط پرندگان حساس با مواد دفعی پرندگان مبتلا اتفاق بیافتد. این گونه عفونت ها به وسیله آلودگی تجهیزات ، وسائل نقلیه ، وسایل تلقیح و مایه کوبی ، دان ، آب و غیره اتفاق افتد.
پرندگان وحشی به عنوان یک مخزن مهم ویروس آنفولانزا و آلوده کننده اهلی محسوب میگردد. بنابر این کاهش تماس بین این دو گروه از پرندگان از اهمیت ویژه ای برخوردار است . خوکها ممکن است به طور مکانیکی یا به واسطه آلوده شدن خوکها یا افراد به ویروس آنفولانزا منبع ویروسی برای انسان و یا ماکیان باشد.
نحوه انتقال ویروس آنفلوآنزای طیور به انسان
• تماس مستقیم و نزدیک انسان با پرنده آلوده
• انتقال ویروس آنفلوآنزا از طریق خوردن گوشت پرنده آلوده بصورت پخته میسر نمی باشد ولی توصیه میگردد از خوردن گوشت و تخم مرغ آلوده بصورت نیم پز اجتناب گردد.
دوره کمون :
دوره کمون بیماری از کمتر از یک ساعت تا 3 روز در پرندگان به طور انفرادی و به مدت 12 روز در گله گزارش گردیده است. دوره کمون به تعداد ذرات ویروسی ، نحوه آلوده شدن و گونه ای که آلوده می شود، دارد.
علائم بیماری :
علائم فوق العاده متنوع و به گونه، جنس، عفونتهای هم زمان ، نوع ویروس، عوامل محیطی و غیره بستگی دارد.
علائم شامل اختلالات ایجاد شده در دستگاه تنفسی، روده ها، دستگاه تولید مثل و یا سیستم عصبی میباشد.
تب ، درد شديد عضلاني و اسهال از علائم آنفولانزاي مرغي در انسان مي باشد.
علائم شایع در طيور شامل کاهش فعالیت ، بی اشتهایی ، لاغری مفرط، کرچ شدن طولانی،افزایش پرریزی، افت تولید و علائم خفیف تا شدید تنفسی، شامل سرفه ،عطسه، رالهای تنفسی، ترشح زیاد اشک، ژولیدگی پرها، ادم در سر و صورت، نقاط سیانوزه در مناطق بدون پر، اختلالات عصبی و اسهال که هر یک از علائم فوق ممکن است به تنهایی یا به صورت مجموعه ای از علائم بروز کند.
میزان مرگ و میر در طیور
بیماری آنفلوآنزای فوق حاد در طیور صنعتی موجب 100% تلفات می گردد.
کالبد گشایی:
جراحات با توجه به گونه مختلف طیور،محل و شدت ضایعات نوع ،حدت و بیماری زایی ویروس آلوده کننده و حضور عوامل بیماری زای ثانویه بسیار متنوع می باشد.
تشخیص:
تشخیص اولیه با مشاهده و دقت در علائم بالینی و آثار کالبد گشایی و تشخیص قطعی عفونت ویروسی آنفولانزای تیپ A بستگی به جداسازی و شناسایی ویروس دارد. هرچند که علائم کلینیکی می تواند بسیار برجسته باشد، ولی تشخیص کلینیکی بجز درهمه گیری آنفولانزا به صورت احتمال بیان می گردد.
از آنجائیکه ویروسها ، عمدتاً در مجاری تنفسی و روده ها جایگزین می شوند. جهت جداسازی ویروسها از نای و کلوآک پرندگان زنده و یا مرده استفاده میگردد.
تشخیص های آزمایشگاهی ، توسط جداسازی ویروس به وسیله تزریق به تخم مرغ جنین دار، تشخیص حضور ویروس توسط تست های سرمی، از جمله آزمایش الایزا، آزمایشHI وآزمایش PCR
درمان:
تا به امروز درمان اختصاصی کاربردی برای عفونت ویروس آنفولانزا وجود ندارد، آمانتادین هیدروکلراید و ریمانتادین هیدروکلراید در درمان عفونت ویروس آنفولانزای انسانی موثر است. همچنین مشخص گردیده که آمانتادین بر علیه عفونت آنفولانزای تیپ A در بلدرچین وجوجه ها موثر است .
پیشگیری:
الف - اقدامات مورد نياز براي مراقبتهاي بهداشتي و قرنطينه اي بيماري
- قرنطينه كامل مرغداريهاي مشكوك يا تاييده شده.
- معدوم نمودن كليه پرندگان آلوده، دان آلوده، مواد اوليه و خوراك آلوده طيوروغیره با رعايت دقيق امنيت زيستي
- ممانعت از جوجه ريزي (گوشتي و تخم گذار) به شعاع 5 كيلومتر
- تخليه كليه مرغداريهاي گوشتي بالاي 40 روز و مرغداريهاي تخمگذارمنفي
- تخليه با تاخير مرغداريهاي گوشتي كمتر از 40 روز
- انجام مراقبت فعال باليني وآزمايشگاهي مرغداريها به شعاع 10 كيلومتر
- ممانعت از جابجائي جوجه، دان مرغي، نهاده هاي اوليه دان و لوازم و تجهيزات مرغداري به شعاع 20 كيلومتر
- ممانعت از جوجه ريزي(گوشتي و تخم گذار) بمدت 4 ماه به شعاع 20 كيلومتردراطراف كانون تاييد شده
ب - مراقبت هاي بين المللي بهداشتي- قرنطينه اي
- ممنوعيت واردات طيور و فرآورده هاي آن از كشورهاي آلوده به آنفلوانزاي فوق حاد طيور
- تشديد اقدامات بهداشتي- قرنطينه اي در مرزها
- ممنوعيت واردات نهاده هاي اوليه دان طيور از كشورهاي آلوده به آنفلوانزاي فوق حاد طيور
- ممنوعيت واردات پرندگان خانگي و زينتي از كشورهاي آلوده به آنفلوانزاي فوق حاد طيور
- ارتباط مستمر با مجامع بين المللي مانند سازمان بهداشت جهانی
ج - واکسیناسیون علیه آنفولانزای طیور
يكي از اقدامات پيشگيرانه براي مقابله با بيماري ها واكسيناسيون است كه در فرد ايجاد مصونيت مي كند. واكسن انساني آنفولانزاي مرغي در برخي از كشورها و در حد بسيار محدود ساخته شده است.
گرچه واكسن آنفولانزاي انساني موجود براي پيشگيري ازآنفولانزاي مرغي تاثير ندارد ولي استفاده از اين واكسن باعث جلوگيري ازابتلاي فرد به آنفولانزاي انساني در صورت بروز بيماري آنفولانزا همزمان با آنفولانزاي مرغي مي گردد.
اما جهت پيشگيري بيماري در طيور، انتخاب واکسن مناسب علیه بیماری آنفلوانزای طیور به علت بازآرایی ژنتیکی ویروس کاری دشوار و مشکل می باشد.لذا با استفاده از واکسن های غیر فعال و پلی والان به دلیل تعدد سویه ها و استفاده از واکسنهای کشته تهیه شده علیه بیماری با استفاده از ویروسهای جدا شده از همان منطقه و ایجاد ایمنی در مرغها بسیار مفید خواهد بود

منابع:
1. عربستانی، حسین، مروری بر آنفلوانزای طیور، سازمان دامپزشکی کشور،1377
2. شرکت پژوهش و توسعه کشاورزی کوثر، تهران، انفلوانزای طیور، 1384
كميته پيشگيري و مبارزه با آنفلوآنزاي طيور، سازمان دامپزشکی کشور، مخاطرات آنفلوآنزاي فوق حاد طيور،1384