از زمانی که اهمیت بار میکروبی متعادل و متوازن در روده ی طیور و نقش این تعادل در رشد مناسب و سلامتی پرنده مشخص شده است، الگوهای تغذیه ی طیور به سمتی هدایت شده که از طریق اخلات غذایی بار میکروبی مجرای گوارشی پرنده کاملاً تحت کنترل درآید.
همان¬گونه که می¬دانید حجم متنوع و عظیمی از انواع باکتری¬ها در مجرای گوارشی حیوانات زندگی می¬کند و عمده¬ی آنها نیز با میزبان خود نوعی رابطه¬ی همزیستی دارند. تاکنون نقش مهم این باکتری¬ها در سلامتی و بیماری حیوانات و انسانها مشخص شده است. تغذیه ی مهم ترین عامل تأثیرگذار در ترکیب و فعالیت متابولیک باکتری¬های موجود در روده می¬باشد.
خطاهای موجود در برنامه¬ی غذایی، تغییرات شدید در جیره، کیفیت پایین ترکیبات جیره وبهداشت پایین جیره باعث تغییر حالت در فلور طبیعی می¬گردد. بنابراین ضروری است که هنگام جیره¬نویسی طوری عمل شود که بار میکروبی به سمت مثبت تغییر یابد و به سمتی پیش رود که به آن همزیستی می¬گوییم.
طبیعی است که در حالت همزیستی میزبان و باکتری¬ها هر دو از هم سود خواهند جست.
پروبیوتیک¬ها باعث همزیستی میزبان با فلور طبیعی می¬شوند.
با توجه به اهمیت متوازن بودن بودن باکتری روده و معده و نقش آن در افزایش بازده و رشد مؤثر پرنده، برنامه¬ها و الگوهای جیره¬نویسی به گونه¬ای تنظیم و فرموله می¬شود تا حالت همزیستی بین این دو تأمین گشته و تقویت شود. مشخص شده است که پروبیوتیک¬ها موادی محرک رشد و همسو با سازوکارهای زیستی بدن پرنده هستند، می-توانند نقشی مهم در تغییر و مدیریت بار میکروبی مجرای گوارشی پرنده داشته باشند و نتیجتاً می¬توانند در حفظ و تقویت حالت همزیستی بسیار مؤثر باشند.
بلع پروبیوتیک¬ها، منجر به ایجاد شرایط زیستی مناسبی می¬شود که نتیجه¬ی آن ممانعت از رشد عوامل بیماری¬زا و در عوض فضا را برای رشد باکتری¬های همزیست مساعد می-سازد و بهبود وضعیت روده و معده نیز از آن منتج خواهد شد. ایجاد این شرایط برای افزایش جذب مواد مغذی، بهبود گوارش غذا و سلامتی دستگاه گوارش امری حیاتی به شمار می¬رود.
علاوه بر موارد فوق، روده نقشی کلیدی در ایمنی بدن پرنده ایفا می¬کند، زیرا بزرگترین اندام ایمنی بدن به شمار می¬رود و بنابراین یکی از سنگرهای دفاعی بدن به شمار می¬رود و نقشی مهم در مواجهه با عوامل بیماری¬زاد ایفا می¬کند.

یافته¬های علمی جدید در مورد پروبیوتیک¬ها:
جوامع علمی نگاه خود را در مورد نحوه¬ی عملکرد پروبیوتیک¬ها دگرگون کرده¬اند، این دگرگونی از زمانی قوت گرفت که پروبیوتیک¬ها در بازار فراوان شدند و فرصتی بدست آمد تا بتوانیم به اثرات و مزایای آنها در تکثیر و تولید برخی مواد مؤثر در سوخت¬و¬ساز بدن پی ببریم. همچنین این موارد در تکثیر و لانه¬گزینی باکتری¬های همزیست در سلولهای پوششی روده نیز نقش دارند.
حدود 10 سال است که محققان درصدد جایگزینی دید عموم در مورد نقش پروبیوتیک-ها برآمده¬اند. تاکنون شواهد و مستندات خوبی بدست آورده¬ایم که نشان می¬دهد برخی اثرات ضد التهاب پروبیوتیک¬ها توسط ملکولهای خاص القاء می¬شود و مستقیماً بواسطه¬ی میکرو اورگانیسم¬های موجود به طور طبیعی ایجاد نمی¬گردد.
پروبیوتیک¬های موجود در بدن بدلیل حضور آنتی¬بیوتیک¬ها و یا اثرات پردازش غذا در کارخانه¬ی خوراک تا حدی اثر خود را از دست می¬دهند. البته سازوکارهای سودمندی وجود دارند که به باکتری¬های زنده نیازی ندارند و در این حالت نیز به فعالیت خود ادامه می¬دهند. به هرحال تا زمانی¬که ملکولهای مؤثر در ساختمان پروبیوتیک¬ها دستخوش تغییر نگردیده است می¬توانیم انتظار داشته باشیم که اثرات خود را بر جای خواهند گذاشت.
باکتری¬هایی که عموماً در خوراک دام استفاده می¬شوند آنهایی هستند که تولید اسید لاکتیک می¬کنند. مانند آنتروکوکوس، پدیوکوکوس، لاکتوباسیلوس و بی¬فی¬دوباکتریم که این عوامل عموماً در روده¬ی طیور نیز یافت می¬¬شوند.
مطالعات علمی متعدد ثابت کرده است که اینها اثرات مثبتی در بازده، ممانعت از عوامل بیماری¬زا، شکستن فلور طبیعی روده و چند پارچه کردن سیستم ایمنی دارند بخصوص در چرخه¬ی تولید و زمانی که بار میکروبی روده هنوز به حالت دفاعی و مقاومت نرسیده است.
پروبیوتیک¬ها از جوجه¬های تازه متولد شده، محافظت می¬کنند.
تحت شرایط زندگی عادی و غیرصنعتی، حیوانات فلور طبیعی بدن خود را از حیوانات بالغ و همچنین از محیط زیست جذب می¬کنند. اما در شرایط مرغداری و دامداری صنعتی این کار متفاوت خواهد بود. جوجه¬های گوشتی که در کارخانه¬های جوجه¬کشی سر از تخم درمی¬آورند، اغلب در محیطی کاملاً صنعتی و پاکیزه متولد می¬شوند. و ضمناً با بالغین نیز ارتباطی ندارند. در ادامه نیز آنها را به مرغداری¬های گوشتی منتقل می¬کنند که این مرغداری¬ها پس از پایان دوره¬ی قبلی کاملاً شسته و ضدعفونی شده¬اند.
طبیعی است که جذب و تشکیل بارمیکروبی مورد نیاز برای این جوجه¬ها به آسانی محقق نخواهد شد. طی دوره جذب فلور طبیعی این جوجه ها از دست¬اندازی و لانه¬گزینی باکتر¬های بیماری¬زا نیز در امان نخواهد بود.
باید بگوییم که جذب و تشکیل بارمیکروبی طبیعی و متوازن از ضروریات این جوجه-هاست و باید هر چه سریعتر به آن دست یابند، که برای ابتکار از پروبیوتیک¬ها استفاده می¬کنیم. مثلاً می¬توانیم وقتی جوجه¬ها هنوز در کارخانه¬ی جوجه¬کشی هستند، از طریق اسپری مواد پروبیوتیک را به آنها برسانیم و یا در روز اول دوره از طریق حل در آب آشامیدنی به آنها برسانیم. پروبیوتیک¬ها حالتی را در روده¬ی پرنده ایجاد می¬کنند که منجر به ایجاد تکثیر باکتری¬های مفید و دوست در روده¬ی پرنده می¬گردد.

پروبیوتیک¬ها و آنتی¬بیوتیک¬ها چه رابطه¬ای با هم دارند؟
همانطوری که می¬دانید آنتی¬بیوتیک¬ها ابزاری مهم برای نابود کردن عوامل بیماری¬زا و نامطلوب هستند. ولی به هرحال باعث از بین رفتن بخش عظیمی از باکتری¬های فلور طبیعی بدن پرنده می¬شوند که لزوماً باید این باکتری¬ها را دوباره احیا کنیم.
بنابراین پس از اتمام استفاده از آنتی¬بیوتیک¬ها باید باکتری¬های خواسته را دوباره امتحان کنیم، تا نقش مفید خود را ایفاء کنند.

اگرچه آنتی¬بیوتیک¬ها ممکن است عوامل بیماری¬زا را نابود کنند، اما اغلب نمی¬توانند التهابات را از بین ببرند. در بسیاری از موارد که عوامل بیماری¬زا به بدن حمله می¬کنند، ممکن است سیستم ایمنی بدن به گونه¬ای تحریک شود که واکنش شدید و حادی از خود بروز دهد. گاهی این واکنش بیشتر از خود عامل بیماری باعث نابودی باکتری¬های مورد نیاز می¬شود.
پروبیوتیک¬ها باعث مرحله¬بندی پاسخ ایمنی بدن می¬شوند. ما در شرایطی عملی موارد زیادی را مشاهده کردیم که مخاط روده دچار التهابات شدیدی گردیده بود، و علت آن به دلیل بالا بودن سرعت محتویات روده می¬باشد، به دنبال این حالت مدفوع دارای آب بیش از حدّ سلول و گاز فراوان شده و همچنین قطعات و تکه¬های فراوان از غذای هضم نشده به همراه مخاط روده¬ای را می¬توان در آن مشاهده نمود. جهت تأیید قطعی التهاب روده باید از روده دام مرده نمونه¬¬برداری کنیم.
بنابراین جهت درمان و مبارزه با عوارض جانبی بیماری¬هایی که به درمان آنتی¬بیوتیکی پاسخ نمی¬دهند، می¬توان از پروبیوتیک¬های سود جست. در این روش جهت استفاده از دزهای درمانی آنتی¬بیوتیک¬ باید از وجود التهابات روده¬ای نیز برحذر باشیم.
متی¬پروبیوتیک¬های غیرفعال نیز اثر مثبتی در کاهش التهابات دارند، به دلیل اینکه ساختار سلولی و بخصوص ملکولهای DNA آنها و گیرنده¬های آنها دست¬نخورده و بی¬عیب باقی می¬ماند.
پروبیوتیک¬ها در آنتریت نکروتیک چه نقشی دارند؟
آنتریت نکروتیک یکی از شایع¬ترین و از نظر اقتصادی مضر¬ترین بیماری¬های طیوری می¬باشد. در صورت وقوع این بیماری می¬تواند تا 50 درصد گله را تلف نماید. گروهی از محققان دست به پژوهشی زده¬اند تا متوجه شوند که آیا استفاده از پروبیوتیکی با گونه¬های مختلف می¬توان در کنترل بیماری¬های طیور که توسط کلستریدیوم پرفرینژنس ایجاد می-شود، موفقیتی حاصل کرد یا خیر. نتیجه¬ی حاصل از این تحقیق حاکی از توفیق پروبیوتیک¬ها در مهار کردن بیماری¬های خاص طیور از جمله آنتریت نکروتیک و درماتیت قانقرایی بود.
نتیجه¬ی کلی اینکه استفاده از محصولات پروبیوتیکی روشی جایگزین است که می¬تواند در صنعت پرورش طیور مورد استفاده قرار گیرد. این روش سعی در مدیریت جمعیت-های میکروبی مستقر در مجرای گوارشی پرنده دارد و با بهینه¬سازی فلور میکروبی روده از رشد و توسعه¬ی عوامل بیماری¬زا ممانعت نموده و سلامتی را برای پرنده به ارمغان می¬آورد. نتیجه اینکه با کاهش ضرر ناشی از تلفات ؟؟؟ سود بیشتری برای صنعت مرغداری خواهد بود.

استخراج و ترجمه: مهندس مجید واعظی. منبع: مجله¬ی بین¬المللی طیور.