شناحت مکمل هاي غذايي براي بهبود عملکرد گله يكي از نيازهاي مرغدار است

محرک هاي رشد

در چند سال اخير که از آنتي بيوتيکها به عنوان افزودنيهاي جيره به منظور بهبود سرعت رشد و ضريب تبديل غذايي استفاده مي شود مقاومت باکتريها در برابر آنتي بيوتيکها و اثر آنها بر سلامتي انسان توجه پزشکان را به خود معطوف کرده است اين امر سبب شده است تا تلاشهايي جهت ارزيابي افزودنيهاي غير آنتي بيوتيکي براي جايگزيني به جاي آنتي بيوتيکها صورت پذيرد .

پروبیوتیک

پروبيو تيکها که به طور طبيعي از باکتريها توليد مي شوند وقتي به جوجه ها خورانده شوند مانع از استقرار ميکرو ارگانيسمهاي بيماريزا در سيستم گوارشي اين پرندگان مي گردند رايج ترين اين باکتريها لاکتولاسيلها و استرپتوکوکوس فازيوم و نيز سويه هاي باسيلوس مي باشد .
يکي از اثرات پروبيوتيکها اسيدي کردن محيط روده است با استفاده از اسيدهاي آلي مانند ؛ اسيد پروپيو نيک ، لاکتيک ، فوماريک ، سيتريک ، سوربيک يا اسيد بنزوئيک به تنهايي يا به صورت مخلوط نيز مي توان محيط روده پرندگان را اسيدي کرد اين اسيدها ممکن است به همراه نمکهاي مربوط به آنها يا اسيدهاي آلي براي فراهم ساختن محيط بافري استفاده شوند .

مزاياي اين ترکيبات عبارتند از :

• افزايش ميزان اسيديته معده جوجه هاي جوان .
•کاهش PH دستگاه گوارش سبب سرعت تبديل پپسينوژن به پپسين مي شود .
• کاهش PH دستگاه گوارش مانع رشد اشريشا کلي (E.coli ) و افزايش تعداد باکتريهاي توليد کننده اسيد لاکتيک مي شود .
•اتصال اسيدهاي آلي با مواد معدني سبب افزايش جذب مواد معدني در ابتداي دوازدهه مي شود .
• بعضي از اين مواد اسيدي به عنوان واسطه هاي متابوليکي درتوليد انرژي مورد استفاده قرار مي گيرد.

پري بيوتيك ها:

باكتريهاي مفيد دستگاه گوارش مي توانند مواد قندي ،‌ ويتامينها ، ‌اسيدهاي آمينه و اسيدهاي چرب فرار را براي حيوان يا پرنده فراهم سازند. پربيوتيك ها مواد مغذي اي هستند كه بوسيله حيوان قابل هضم نيستند ، ‌اما توسط ميكروب هاي موجود در دستگاه گوارش پرنده قابل تخمير مي باشند. از جمله پري بيوتيك ها مي توان به ‌مانان اليگوساگاريدها اشاره نمود. مانان اليگوساكاريدها از ديواره سلولي مخمر ساكارومايسس سرويزيه جدا مي شوند . هر يك عدد ديواره سلولي مي تواند 100 جفت سلول ايكولاي را جذب نمايد . به نظر مي رسد كه باكتريهاي باند شده باعث افزايش پاسخ سيستم ايمني مي شود و از تجمع موضعي باكتريها در روده جلوگيري مي كند كه نتيجه اين كار رشد فلور طبيعي و عملكرد بهتر آن و بهمراه داشتن مزاياي ذيل مي باشد: كاهش هزينه هاي درمان،‌كاهش مقاومت آنتي بيوتيكي بدليل كاهش مصرف آنتي بيوتيكها و نيز كاهش باقيمانده آنتي بيوتيكي در توليدات ، افزيش ماندگاري و شاخص توليد گله.

آنزيم ها

• آنزيمها دسته ديگري از مواد شيميايي هستند که هضم غذا را تسهيل مي کنند بعضي از غلات به دليل داشتن فيبر زياد با آنزيمهاي موجود دستگاه گوارش جوجه ها به راحتي قابل جذب نمي باشند آنزيمهاي مهم و اثرات آنها ذيلا آورده شده است :
•زايلاناز براي هضم زايلان گندم
• بتا – گلو کاناز براي هضم بتا – گلوکان جو
• فيتاز براي آزاد سازي فسفر فيتاته (فسفري که به صورت ترکيب با فيتات است ) در غلات
• پروتئاز براي هضم پروتئين ها
• ليپاز براي هضم چربيها
•آميلاز براي هضم کربوهيدراتها
• استفاده از مخلوطي از آنزيمهاي پروتئاز ، ليپاز و آميلاز در جيره هايي که بر پايه ذرت و کنجاله سويا هستند سبب افزايش عملکرد جوجه ها مي شود.
مولتي آنزيم ها با عمل روي بعضي از تركيبات جيره (سلولز، گلوكان،‌ زايلان ها و ...) و توليد محصولات هضمي كه قابل استفاده براي باكتريهاي مفيد مي باشد، ‌ميكروفلور محيط روده را به سمت محيط سالم تري سوق مي دهند. فيتاز نيز آنزيمي است كه بمنظور استفاده از فسفرهاي آلي موجود در غلات استفاده مي شود. اين آنزيم مي تواند ميزان نياز به مكمل هاي فسفات را در جيره كاهش دهد و در نتيجه ميزان فسفر را در مدفوع كاهش دهد. فيتاز همچنين مي تواند با شكستن پيوند بين فسفر و مولكول هاي آلي در غذا، ‌انرژي و آمينواسيدهاي بيشتري را براي پرنده فراهم كند.

سلينوم آلي

سلينوم به عنوان يك ريز مغذي در جيره دام و طيور از اهميت خاصي جهت تقويت سيستم ايمني و بهبود عملكرد توليد مثل برخوردار است. منابع سلينوم در خوراك شامل سلينوم آلي و غير آلي است. منابع سلينوم آلي به لحاظ اينكه در دستگاه گوارش با ساير عناصر باند نشده و رسوب نمي نمايند از مزيت ويژه اي نسبت به منابع معدني سلينوم برخوردارند. و همين موضوع مانع بروز اثرات سمي زيادي سلنيوم در بدن مي شود. يكي از منابع آلي سلينوم ، ‌سلينوم مخمري است كه بوسيله مخمر توليد مي شود و طيف وسيعي از تركيبات سلينومي را داراست ولي شكل اصلي در آن بصورت باند شده با متيونين وسيستئين است .از مزاياي كاربرد آنها ميتوان به اين موارد اشاره كرد :
مقاومت بيشتر در استرس ها، افزايش سطوح فاكتورهاي ايمني ساز در خون،‌كاهش مرگ و مير ناشي از فشار خون ، ‌اثرات محافظتي آنتي اكسيداني ،‌ ذخيره شدن بهتر در بدن نسبت به منابع غير آلي ، افزايش باروري وهچ بيشتر، همچنين تخم مرغ با پوسته ضخيم تر و افزايش ماندگاري تخم مرغ خوراكي

توكسين بايندر آلي

سموم قارچي از گونه هاي متعدد قارچ ها طي انبار داري توليد مي شوند. حيواناتي كه مواد خوراكي آلوده به قارچ ها يا سموم آنها را دريافت كرده باشند علائم چندي از قبيل بي اشتهايي ، ‌عدم وزن گيري مطلوب ،‌ عدم رسيدن به پيك توليد ، ‌تضعيف سيستم ايمني به شكل افزايش وقوع بيماريها و‌عدم كارايي داروها را نشان مي دهند و ضرر سنگيني را به واحدهاي توليد تحميل كرده و براي سلامتي انسان نيز مضرند. يكي از رايجترين روشها براي به حداقل رساندن اين مشكلات افزودن تركيباتي به جيره است كه بتوانند فعاليت قارچها را متوقف كنند. اين قبيل افزودني ها ، سموم قارچي را در ناحيه دستگاه گوارش جذب كرده و مانع از انتقال آنها به خون مي شوند.
توكسيبان هاي آلي يكي از جذب كننده هاي سموم قارچي است كه پايه مخمري دارد و از ديواره سلولي مخمر جداشده است . برخي توكسيبانهاي آلي محصولي هستند داراي نواحي بي شماري جهت جذب فيزيكي مولكولهاي سمي مي باشند . همچنين تركيبات مينرالي موجود در اين محصولات قادرند در ساختمان سموم تغيرات يوني ايجاد كنند كه بيش از پيش اين محصولات را كارآمد مي سازد . آثار مصرف آنها به شرح زير مي باشد:
بهبود رشد و ضريب تبديل، افزايش توليد،كاهش افلاتوكسين وكاهش تلفات، افزايش ايمني گله و بهبود كيفيت پوسته تخم مرغ.

کنترل کوکسيديوز

• کنترل کوکسيد يوز براي انجام موفقيت آميز برنامه پرورش جوجه هاي گوشتي ضروري است .
• برنامه هايي که براي کنترل کوکسيديوز طراحي مي شوند تحت تاثير چندين عامل قرار دارند اين عوامل عبارتند از : آب و هوا ، تعداد ، سن يا وزن بدن در هنگام کشتار و دسترسي به داروها .
• به طور کلي پرورش دهندگان جوجه هاي گوشتي از آنتي کوکسيديانتها براي جلوگيري از کوکسيديوز استفاده مي کنند .
• بعد از مدتي عامل بيماري به دارو مقاوم مي شود براي جلوگيري از ايجاد مقاومت از داروهاي ضد کوکسيديوز به صورت چرخشي استفاده مي شود .
• استفاده از واکسن ضد کوکسيديوز اين روش عموما به دليل هزينه نسبتا زياد و کند گرديدن رشد جوجه ها در دوره واکنش پنج روزه واکسن فقط در مزارع بزرگ پرورش نيمچه گوشتي عمل مي گردد.
آنتي کوکسيديانتها ي تاييد شده توسط وزارت کشاورزي آمريکا جهت استفاده در جيره غذايي جوجه هاي گوشتي

محمدرضا خدايي - مدرس دانشگاه پيام نور و علمي كاربردي قم
تقي عادلي مشفق - كارگروه تخصصي طيور سازمان نظام مهندسي