توضیح ضروری در خصوص مقاله ترجمه شده حاضر:

این مقاله فقط شامل مطالب مربوط به جوجه‌های گوشتی است و لذا مطالب مربوط به بوقلمون و مرغان مادر گوشتی و منابع انگلیسی مربوط به آنها حذف شده است. در فایل اصلی مقاله موارد حذف شده با رنگ زرد مشخص شده‌اند.

مقدمه

مناطق داغ جهان احتمالا بزرگترین پتانسیل را برای رشد بیشتر تولید گوشت مرغ دارا هستند زیرا میزان مصرف آن در این مناطق هنوز بسیار کم است. در حال حاضر آسیا پس از آمریکا شمالی و مرکزی، رتبه اول را در تولید گوشت مرغ دارد. در سال 2005 آسیا و آمریکای جنوبی 50 درصد مجموع گوشت مرغ جهان را تولید کردند. گسترش سریع صنعت تولید گوشت مرغ در کشورهایی مانند برزیل در آمریکای جنوبی، مراکش و نیجریه در آفریقا، و عربستان سعودی در خاورمیانه بسیار آشکار بوده است. بر اساس برخی اطلاعات آماری جهانی در طی دهه جاری، رشد مصرف گوشت مرغ سالانه 5/12 درصد بوده است و بیشترین افزایش مصرف در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی، که عمده مناطق گرم جهان هستند، خواهد بود. محدودیت‌های بسیاری در راه توسعه آینده صنعت گوشت مرغ در مناطق داغ جهان وجود دارد. در این مناطق به‌استثنای کشورهای نفت خیز، فقر عمومیت داشته و درآمد سرانه کم است و لذا در دسترس بودن سرمایه، در درجه اول اهمیت است. محدودیت دیگر در دسترس بودن منابع کافی مواد غذایی مورد مصرف طیور و مکمل‌های پروتئینی لازم برای تولید خوراک طیور است. سومین محدودیت در توسعه آینده این صنعت، نیاز به توسعه صنایع حمایتی مختلف از قبیل تجهیزات، دارو، مواد بسته‌بندی، مواد لازم برای ساخت تاسیسات مرغداری و غیره برای تولید تجاری گوشت مرغ می‌باشد. در این مناطق عدم وجود مرغداران ماهر برای تصدی پست‌های مدیریت میانی و همچنین عدم وجود کارشناسان ماهر برای پیشگیری و تشخیص بیماری‌های طیور، مانعی جدی برای رشد بیشتر در صنعت تولید گوشت مرغ است.
یکی دیگر از موانع مهم توسعه صنعت مرغداری در مناطق گرم جهان، مسئله وقوع تنش گرمایی است. درجه حرارت بالا، به‌ویژه هنگامی که با رطوبت بالا همراه می‌شود، موجب تحمیل استرس شدید به پرندگان شده و به کاهش عملکرد منجر می‌شود. در طول دو دهه گذشته پژوهش‌های زیادی در مورد راه‌های کاهش اثرات استرس گرمایی در پرندگان تحت درجه حرارت بالای محیطی انجام شده است. در واقع مؤثرترین روش‌ها ایجاد تحول در شیوه‌های ایجاد تاسیسات مرغداری برای اقلیم‌های گرم است. در این مقاله عمدتا به برخی روش‌های دستکاری تغذیه‌ای و عملیات تغذیه که در کاهش اثرات استرس گرمایی در جوجه‌های گوشتی مفید است، پرداخته شده است.

اثرات عمومی دما

در مورد درجه حرارت ایده‌آل برای انواع و گروه‌های مختلف سنی مرغ، اختلاف قابل توجهی وجود دارد. این اختلاف‌ها احتمالا به‌خاطر این واقعیت است که عوامل زیادی بر واکنش پرندگان به تغییرات دما تاثیر می‌گذارد. مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار شامل رطوبت اتمسفر، سرعت باد و عادت پرندگان به شرایط دمایی قبلی است. پرندگان در محدوده نسبتا وسیعی از درجه حرارت به‌خوبی ایفای نقش می‌کنند. این محدوده دمایی برای جوجه‌های گوشتی، مرغان تخمگذار یا بوقلمون، بین 10 تا 27 درجه سانتی‌گراد است. کمپن در سال 1984 نشان داد که بیشترین میزان رشد جوجه‌های گوشتی در محدوده دمایی 10 تا 22 درجه سانتی‌گراد رخ می‌دهد در حالی که حداکثر بازده خوراک در دمای حدود 27 درجه بروز می‌یابد. چارلز در سال 2002 با بررسی مقالاتی مربوط به تعیین دمای ایده‌آل برای بهترین عملکرد، نتیجه گرفت که برای جوجه‌های گوشتی در حال رشد، محدوده دمایی 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد مطلوب است. کاملا مشخص شده است که دمای ایده‌آل برای رشد، ایده‌آل برای بازده غذایی نیست. بنابراین محدوده دمایی مطلوب به ارزش بازاری محصول تولید شده نسبت به هزینه دان بستگی دارد.
مهم‌ترین عامل موثر بر عملکرد تولید جوجه‌های گوشتی در معرض دمای بالا، کاهش مصرف غذا است. با این حال، تنها بخشی از کاهش عملکرد جوجه‌های گوشتی به‌دلیل کاهش مصرف غذا است و بقیه به‌دلیل خود دمای بالا فی‌نفسه است.بر اساس نتایج یک تحقیق انجام شده در سال 1979 میلادی، 63 درصد کاهش در رشد جوجه‌های گوشتی به‌دلیل کاهش مصرف غذا بوده است و بر اساس برخی تحقیقات اخیر و با انجام تغذیه اجباری در جوجه‌های گوشتی در معرض دمای بالا مشاهده شد که 67 درصد کاهش در نرخ رشد این پرندگان به‌دلیل کاهش مصرف دان است.
پاسخ جوجه‌های گوشتی در معرض دمای بالا، با تغییرات رطوبت نسبی، متفاوت است. در محیط پرورش جوجه‌های گوشتی، وجود درجه حرارت بالا توام با رطوبت نسبی بالادر مقایسه با درجه حرارت بالا با رطوبت نسبی کم برای رشد جوجه‌های گوشتی زیان‌بارتر است. در عین حال برای جوجه‌های گوشتی، وجود درجه حرارت بالا و ثابت 30 تا32 درجه سانتی‌گراد در مقایسه با درجه حرارت بالا و چرخه‌ای 30 تا32 درجه سانتی‌گراد در روز و 25 درجه سانتی‌گراد در شب زیان‌بارتر است. تبدیل خوراک در جوجه‌های گوشتی به‌دلیل تغییرات فصلی و دمای محیط در معرض نوسانات است. تمام مطالعات نشان می‌دهد که دمای بالا، راندمان استفاده از انرژی غذا برای مقاصد تولیدی را کاهش می‌دهد. جوجه‌های گوشتی در دمای بالا (به ویژه در دمای بالای 30 درجه سانتی‌گراد) نه تنها کمتر می‌خورند، بلکه به‌ازای هر واحد مصرف دان، رشد کمتری نیز بروز می‌دهند. مشخص شده است که برای تولید واحد وزن مرغ در ایالت فلوریدای آمریکا در ماه‌های گرم ژوئن تا آگوست در مقایسه با دوره نوامبر.تا آوریل،09/0 کیلوگرم دان بیشتر لازم بود.
مشخص شده است که برخی اوقات جوجه‌ها می‌توانند به تغییرات آب و هوایی عادت کنند. بنابراین تلاش شده است که از طریق عادت دادن جوجه‌ها به تغییرات آب و هوایی، مرگ و میر ناشی از استرس گرمایی را در آنها کاهش دهند. بالا بردن دمای سالن مرغداری قبل از وقوع موج گرما می‌تواند به کاهش تلفات منجر شود. یکی از علل این پدیده کاهش مصرف دان در پاسخ به استرس است. در یک تحقیق انجام شده در سال 1990 میلادی، جوجه‌های گوشتی در سن 5 روزگی به‌مدت 24 ساعت در معرض دمای 35 تا 38 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند و مشاهده شد وقتی این جوجه‌ها در 44 روزگی به‌مدت 8 ساعت تحت تنش گرمایی قرار گرفتند، تلفات کمتری داشتند. بر اساس نتایج یک تحقیق جدید‌تر انجام شده در سال 2001 میلادی، بدین منظور اعمال دمای 36 تا 5/37 درجه سانتی‌گراد در سن 3 روزگی پیشنهاد شده است. همچنین بر اساس نتایج یک تحقیق انجام شده در سال 2008 میلادی، بالاتر بردن دمای دستگاه جوجه‌کشی نیز می‌تواند اثر مشابهی داشته باشد. اگر چه عادت دادن اولیه جوجه‌های گوشتی به گرما هنوز در مرحله بررسی و آزمایش است اما برای آینده صنعت طیور، جای امیدواری زیادی دارد.

تغذیه جوجه‌های گوشتی در آب و هوای گرم

درجه حرارت محیط پرورش مهم‌ترین عامل موثر بر مصرف غذا و در نتیجه وزن بدن جوجه‌های گوشتی می‌باشد. پژوهشگران متعدد نشان داده‌اند که افزایش محتوای انرژی جیره غذایی می‌تواند تا حدی از این کاهش رشد جلوگیری نماید. در حال حاضر در مناطق گرم در هنگام فرموله کردن دان جوجه‌های گوشتی، بالا بردن سطح انرژی دان از طریق اضافه کردن چربی به آن متداول است. این عمل نه تنها انرژی دریافتی را افزایش می‌دهد بلکه باعث کاهش اثر دینامیک ویژه جیره شده و به مقابله بهتر پرنده با استرس گرمایی کمک می‌کند.
در یک تحقیق انجام شده در سال 2008 میلادی،ثابت شد که رژیم غذایی پر چربی (5 درصد) به کاهش اثرات زیان‌آور استرس گرمایی در جوجه‌های گوشتی که در دمای 29تا 36 درجه سانتی‌گراد پرورش می‌یابند، کمک می‌کند. بالا بودن مقدار چربی جیره غذایی سبب کاهش تولید گرما در بدن می‌شود زیرا حرارت افزایشی ناشی از متابولیسم چربی‌ها در مقایسه با پروتئین‌ها یا کربوهیدرات‌ها کمتر است. همچنین به‌نظر می‌رسد افزودن چربی به جیره غذایی موجب افزایش ارزش انرژی‌زایی سایر اجزای خوراک و کاهش سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش و درنتیجه افزایش قابلیت مورد استفاده قرار گرفتن مواد مغذی می‌شود.
علاوه بر انرژی، در طی استرس حرارتی باید به تعادل اسید‌های آمینه جیره غذایی نیز توجه شود. در صورت افزایش مقدار انرژی جیره غذایی، تمام مواد مغذی دیگر باید به‌همان نسبت افزایش یابند. به‌حداقل رساندن مازاد اسیدهای آمینه معمولا مصرف غذا را بهبود می‌بخشد. در طول دوره گرما، جیره غذایی کم پروتئین‌تر که با اسیدهای آمینه محدود کننده (عمدتا متیونین و لیزین) تکمیل شده باشد در مقایسه با جیره‌های حاوی پروتئین بالا، نتایج بهتری را باعث می‌شوند. چندین کار پژوهشی بر روی جوجه‌های گوشتی در معرض دمای بالا، برای بررسی و مقایسه جیره‌های غذایی تکمیل شده با اسیدهای آمینه بحرانی، نسبت به جیره‌های حاوی پروتئین توصیه شده توسط 1994 NRC, انجام شده است. فیلو و همکاران (2006) دریافتند که در دمای 32 درجه سانتی‌گراد، رژیم‌های غذایی کم پروتئین (15، 6/16 و 18 درصد) به عملکرد جوجه‌های گوشتی لطمه وارد کرد و این سطح پروتئین برای سویه‌های مدرن جوجه‌های گوشتی ما به‌وضوح و بیش از حد پایین است. چنگ و همکاران (1997) گزارش کردند که تغذیه جوجه‌های گوشتی با جیره‌های کم پروتئین، اثرات منفی ناشی از درجه حرارت بالا را تا حدی کاهش می‌دهد. رحمان و همکاران (2002) سطوح مختلف پروتئین در جیره جوجه‌های گوشتی در معرض گرما و رطوبت را ارزیابی کرده و متوجه شدند که تفاوت قابل توجهی در عملکرد بین گروه‌های جوجه گوشتی دریافت کننده جیره‌های حاوی 23 در مقابل 21 درصد پروتئین وجود دارد. تمیم و همکاران (2000) اثر قرار گرفتن در معرض تنش گرمایی مزمن (32 درجه سانتی‌گراد) در جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با سطوح مختلف پروتئین را مورد مطالعه قرار داده و نتیجه گرفتند که افزایش سطح پروتئین جیره به سطوح بالای 20 درصد، برای مقاومت جوجه‌های گوشتی در برابر شرایط درجه حرارت بالا مفید نیست.
اکثر تحقیقات نشان داده‌اند که تغییرات دما، پروتئین مورد نیاز پرنده برای یک واحد افزایش وزن را کم یا زیاد نمی‌کند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که در شرایط تنش گرمایی، سنتز پروتئین کاهش و تجزیه آن افزایش می‌یابد (لین و همکاران، 2006) و این کاهش سنتز پروتئین نمی‌تواند با افزایش سطح پروتئین جیره غذایی بازیابی شود. بخشی از این کاهش عملکرد ناشی از افزایش تولید گرما است زیرا حرارت افزایشی پروتئین بالا است. بنابراین با کاهش پروتئین رژیم غذایی، حرارت افزایشی کاهش می‌یابد. گونزالس و لیسن (2005) نشان دادند که طول مدت قرار گرفتن در معرض استرس گرمایی ممکن است در پاسخ پرندگان به پروتئین رژیم غذایی تاثیر گذار باشد. قرار گرفتن در معرض تنش گرمایی کوتاه مدت نسبت به طولانی مدت، اثرات متفاوتی دارد. کاهش سطوح پروتئین خام در پرندگان تحت تنش گرمایی به‌منظور کاهش تولید حرارت ممکن است همیشه توجیه پذیر نباشد. تحت تاثیر قرار گرفتن احتیاجات پرنده‌ها به اسیدهای آمینه، برای سال‌های زیادی مورد مطالعه قرار گرفته است و پاسخ پرنده‌ها به اسید آمینه مکمل در درجه حرارت بالا، دارای تنوع زیادی است.
عوامل متعددی ممکن است در پاسخ پرنده‌ها به اسید آمینه مکمل در درجه حرارت بالا، دخالت داشته باشند. چن و همکاران (2005) گزارش کردند که پاسخ به مکمل اسید آمینه کریستالی، به‌وسیله الکترولیت‌های خوراکی مانند کلرید سدیم (نمک طعام) تحت تاثیر قرار می‌گیرد. بریک و همکاران. (1998) گزارش کردند که افزایش نسبت آرژینین به لیزین در جیره‌های غذایی استرالیایی ارائه شده به جوجه‌های گوشتی مورد پرورش در دمای 31 درجه سانتی‌گراد، در شرایطی که جیره‌ها حاوی سطوح پایین نمک طعام است، موجب بهبود افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی می‌شود. بالنیو و بریک (2001) به این موضوع پی بردند که در شرایط بالا بودن نسبت آرژینین به لیزین، استفاده از بیکربنات سدیم در جیره غذایی جوجه‌های گوشتی باعث بهبود توان تولیدی آنها می‌شود. گونزالس و لیسن (2006) نتیجه گرفتند که نسبت آرژینین به لیزین، منبع تامین متیونین جیره و مدت زمان قرار گرفتن در معرض تنش گرمایی، مورد استفاده قرار گرفتن پروتئین در پرندگان تحت تنش گرمایی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. از این مطالب نتیجه گیری می‌شود که توازن اسید آمینه ایده‌آل برای جوجه‌های گوشتی تحت تنش گرمایی، با شرایط مختلف تغذیه‌ای ممکن است تفاوت کند.
افزودن اسیدهای آمینه‌ ضروری به جیره غذایی که کیفیت پروتئینی آن ضعیف بوده یا پروفیل اسیدهای آمینه آن نامتوازن باشد، موجب کاهش دادن تولید حرارت افزایشی در بدن و تخفیف اثرات دمای بالا شده و به بهبود توان تولیدی پرنده کمک می‌کند. بنابراین صنعت طیور به‌دنبال روشی برای تنظیم سطوح جیره‌ای پروتئین و اسیدهای آمینه است به طوری که از مصرف کافی این مواد مغذی ضروری متناسب با دمای سالن پرورش جوجه‌ها که موجب تغییر در میزان مصرف غذا می‌شود، اطمینان یابد. اساس این مطلب بر این فرض است که درجه حرارت بر بهره‌وری اسیدهای آمینه‌ای که برای رشد مورد استفاده قرار می‌گیرد، تاثیر نمی‌گذارد. برخی از متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که تا دمای 30 درجه سانتی‌گراد، سطوح اسید آمینه جیره غذایی به‌میزان یک درصد افزایش یابد، اما فراتر از آن درجه حرارت، افزایش بیشتری موجه نیست زیرامیزان رشد کاهش خواهد یافت.
چندین اختلال در تعادل اسید و باز در جوجه‌های گوشتی تحت تنش گرمایی رخ می‌دهد. وقوع آلکالوز در پرندگان تحت استرس گرمایی، مدت زمان طولانی است که اثبات شده است و افزودن کلرید آمونیوم، کلرید پتاسیم و یا بیکربنات سدیم با تحریک مصرف آب و غذا باعث بهبود عملکرد تولیدی جوجه‌های گوشتی می‌شود (احمد و همکاران، 2008). به‌نظر می‌رسد تغییر در غلظت مواد معدنی جیره و درمان با مواد معدنی، روش‌های موثری برای کاهش اثرات زیان آور استرس گرمایی در جوجه‌های گوشتی باشند. تعادل الکترولیتی جیره غذایی (DEB) که به‌عنوان تعادل اسید و باز شناخته می‌شود احتمالا در درجه حرارت بالا‌تر نسبت به درجه حرارت نرمال، از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار باشد و نتایج گزارشات تحقیقاتی در مورد مناسب‌ترینDEB برای پرندگان تحت درجه حرارت بالا، متفاوتند. احمد و سرور (2006) با بررسی مقالات موجود در خصوص این موضوع، نتیجه گیری کردند که تفاوتهای مذکور به دمای محیط، سن پرنده، و مدت زمان قرار گرفتن در معرض دمای بالا بستگی داشته است. جیره با DEB بسیار بالا(360 میلی اکی والان بر کیلوگرم و بسیار کم (صفر میلی اکی والان بر کیلوگرم) می‌توانند به‌ترتیب به آلکالوز و اسیدوز متابولیک منجر شوند و لذا باید در فرمولاسیون جیره‌های غذایی ازDEB بسیار بالا و بسیار پایین اجتناب شود. این نویسندگان به این نتیجه رسیدند که برای پرندگان تحت تنش گرمایی، بهترین DEB برابر 250 میلی اکی والان بر کیلوگرم است. هم زمان ضروری است که از ارائه بیش از حد و یا ایجاد کمبود یک ماده معدنی خاص اجتناب شود.بر اساس مطالعه اخیر ایشان، ماشلگ و همکاران (2007) به این نتیجه رسیدند که در طول دوره پایانی پرورش جوجه‌های گوشتی (29 تا 42 روزگی) و در دامنه دمایی 32 تا 40 درجه سانتی‌گراد، تامین 2/0 تا 25/0 درصد سدیم و 3/0 درصد کلر ضرورت دارد.
از آنجا که همیشه استرس گرمایی موجب کاهش اشتها و نتیجتا کاهش مصرف مواد مغذی می‌گردد، به همین دلیل افزودن ویتامین‌ها و الکترولیت‌ها به آب آشامیدنی به‌مدت 3 تا 5 روز در زمان وقوع موج گرما در بسیاری از موارد می‌تواند موجب بروز اثرات مفیدی گردد.از بین ویتامین‌ها، احتمالا مکمل ویتامین Cمفیدترین ویتامین باشد و بسیاری از متخصصین تغذیه افزودن 1 گرم اسید اسکوربیک به هر لیتر از آب آشامیدنی در طول دوره گرما را توصیه کرده‌اند. علاوه بر این، افزودن مخلوطی از ویتامین‌های A، D،E و B به آب آشامیدنی برای بهبود عملکرد تولیدی و عملکرد سیستم ایمنی جوجه‌های گوشتی تحت تنش گرمایی مفید است.
از آنجا که بسیاری از کشورهای واقع در مناطق گرم جهان، ویتامین‌ها و مواد معدنی کم نیاز را مخلوط می‌کنند و از آنجایی که در پروسه انتقال و مصرف این مخلوط‌های آماده شده اغلب تاخیر رخ می‌دهد، لذا مشکل پایداری ویتامین از نگرانی‌های اصلی است. دما، رطوبت و اکسیداسیون اسیدهای چرب دارای پیوندهای غیر اشباع چندگانه، پراکسیدها و مواد معدنی کم نیاز از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر پایداری ویتامین در جیره غذایی کامل و در پیش مخلوط‌های ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. بنابراین فعالیت ویتامین‌ها در جیره‌ها باید با به‌کارگیری تلفیقی از راهکارهایی چون استفاده از آنتی اکسیدان‌ها در جیره، انتخاب ویتامین‌ها در فرم محصور و محافظت شده توسط کپسول‌های ژلاتینی، ذخیره سازی مناسب جیره، افزودن کولین به جیره (علاوه بر آن مقداری که به‌عنوان ویتامین در پیش مخلوط املاح و ویتامین‌ها لحاظ می‌شود)، به‌تاخیر انداختن مخلوط کردن چربی‌ها با جیره تا موقع استفاده از جیره و استفاده از جیره آماده شده در اسرع وقت پس از مخلوط و آماده کردن آن، حفظ شود.

دما و ترکیب بدن جوجه‌های گوشتی

جوجه‌های گوشتی امروزی با هدف افزایش بازده گوشت و کاهش چربی انتخاب و مدیریت می‌شوند. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که دمای محیط بر ترکیب لاشه و تولید گوشت موثر است. در دمای بالا، تولید گوشت، به‌خصوص تولید گوشت سینه، کاهش می‌یابد(یالسین و همکاران،1997). آکیت و همکاران (2005) اثر درجه حرارت بر روی کیفیت گوشت را بررسی کرده و نشان دادند که درجه حرارت بالا بر کیفیت گوشت اثر نامطلوب دارد.
کهنر و لینسترا (1992) نشان دادند که در درجه حرارت بالا جوجه‌های گوشتی نر بیش از ماده‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند. لو و همکاران (2007) در یک آزمایش همزمان بر روی دو سویه تجاری جوجه گوشتی مشاهده کردند که در یکی ازسویه‌های جوجه گوشتی متداول در چین (BYJ) ذخیره چربی شکمی با قرار گرفتن در معرض حرارت افزایش یافت، در حالی که ذخیره چربی شکمی در جوجه‌های گوشتی سویه آربور ایکر در معرض حرارت کاهش یافت. آنها به این نتیجه رسیدند که تاثیر استرس گرمایی به نژاد بستگی دارد و جوجه‌های گوشتی BYJ مقاومت بیشتری به دمای بالا دارد، که می‌تواند به افزایش بازده خوراکشان مربوط بوده و ذخیره چربی شکمی در شرایط بروز تنش گرمایی را زیاد کند. تحقیقات فراوانی در مورد تفاوت مقاومت نژادها و سویه‌های مختلف در مقابل تنش گرمایی وجود دارد، اما در رابطه با واکنش نژادها و سویه‌های گوناگون در دمای بالا در شرایط تغذیه‌ای متفاوت، تحقیقات بسیار کمی انجام شده است.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای جوجه‌های گوشتی

در مناطق گرم، به‌دلیل آنچه در بالا ارائه شده است، توصیه می‌شود که سطح پروتئین جیره در حدود 1 تا 2 درصد پایین‌تر از مقادیری که معمولا برای مناطق معتدل توصیه می‌شود، باشد. سطوح انرژی باید با سطوح پروتئین جیره‌ها تنظیم باشد اما از آنچه که در حال حاضر در بسیاری از مناطق گرم اعمال می‌شود، بالاتر نگه داشته شود. سطح پتاسیم جیره بایستی از 4/0 درصد که به‌طور معمول در مناطق خنک اعمال می‌شود به 6/0 درصد فزایش یابد. سطوح اسیدهای آمینه بحرانی باید حدودا 5 الی 10 درصد از آنچه که معمولا در همان سطح پروتئین اعمال می‌شود، بالاتر باشد.
در بسیاری از موارد، جوجه‌های گوشتی برای سه هفته اول سن از جیره غذایی آغازین، برای 3 تا 6 هفتگی از جیره غذایی رشدی و از 6 هفتگی تا موقع عرضه به بازار از یک رژیم غذایی پس دان استفاده می‌کنند. اگر رشد جوجه‌ها به‌دلیل آب و هوای گرم کاهش یابد، ممکن است لازم باشد تا سن 7 هفتگی نیز تغذیه با جیره رشدی ادامه یابد. در آب و هوای گرم و مرطوب، افزایش اندکی در پروتئین جیره در اواخر چرخه پرورش جوجه‌های گوشتی ممکن است برای بهبود رشد و راندمان غذایی مفید باشد. این افزایش در پروتئین رژیم غذایی، برای کاهش ذخیره چربی شکمی نیز مفید است.
جوجه گوشتی معمولا با کرامبل و یا پلت تغذیه می‌شوند. در آب و هوای گرم، جوجه‌های گوشتی خوراک با اجزاء بزرگ‌تر را ترجیح می‌دهند بنابراین شروع زود‌تر از حد معمول تغذیه با پلت، ممکن است مفید باشد. برنامه‌های تغذیه متناوب در برخی از عملیات‌های پرورش جوجه‌های گوشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این برنامه کاربردی در آب و هوای گرم می‌تواند امکان پذیر باشد زیرا در ساعات تاریکی، بخشی از فعالیت پرندگان و در نتیجه تولید گرما کاهش می‌یابد. تولید حرارت در حیوانات گرسنه کم‌تر از حیوانات تغذیه شده، است. اثبات شده است که عدم تغذیه موجب کاهش تولید گرما شده و به کاهش دمای بدن و کاهش مرگ و میر جوجه‌های گوشتی منجر می‌شود (فرانسیس و همکاران 1991 و یالسین و همکاران 2001). عدم تغذیه در طول ساعات گرم روز در بسیاری از مناطق تولید گوشت مرغ متداول و رایج شده است. پیشنهاد می‌شود که درزمان بروز یک موج گرمایی، از ساعت 8 صبح تا 8 شب تغذیه جوجه‌های گوشتی قطع شود. گرسنگی احتمالا منجر به کاهش رشد شده و در نتیجه دوره رشد جوجه‌ها را طولانی‌تر کرده و جوجه‌ها دیر‌تر به بازار ارائه می‌شوند و در مقابل موجب کاهش مرگ و میر جوجه‌ها می‌شود. بنابراین تولید کنندگان بایستی سود ناشی از رشد سریع‌تر را در مقابل خطر مرگ و میر بیشتر بسنجند. یکی دیگر از نگرانی‌ها در مورد قطع تغذیه جوجه‌ها این است که تغییرات در مورفولوژی روده و تخلیه مخاط روده به‌دلیل اعمال گرسنگی ممکن است سلامتی روده را کاهش دهد (تامپسون و اپلگیت، 2006).
آب نقش مهمی در خنک کردن جوجه‌های گوشتی دارد. آب آشامیدنی خنک‌ترسبب می‌شود که پرندگان بهتر بتوانند دمای بالای محیطی را تحمل کنند. معمولا پرورش دهندگان جوجه‌های گوشتی در شرایط محیطی گرم نسبت به شرایط محیطی استاندارد خنک‌تر، 25 درصد بیشتر از استاندارد توصیه شده، مکان آبخوری ارائه می‌کنند. در صورت امکان از آبخوری‌های بزرگ‌تر و عمیق‌تر استفاده شود تا علاوه بر منقار، امکان فرو کردن تمام صورت در آب امکان پذیر باشد. در صورتی که در مزرعه از آب آشامیدنی کلرینه استفاده می‌شود، توصیه می‌شود که در روزهای بسیار گرم از کلرینه کردن آب اجتناب شود.
دستکاری غذایی مانند افزودن چربی و اجتناب از پروتئین و اسیدهای آمینه مازاد که در متن مقاله توضیح داده شد، توصیه می‌شود. پرندگان باید در ساعات خنک روز تغذیه شوند. حفظ هر دوی دی اکسید کربن و pH خون در جوجه‌های گوشتی تحت تنش گرمایی، حیاتی است و افزودن کلرید آمونیوم و کلرید پتاسیم به آب آشامیدنی برای حفظ این تعادل توصیه شده است. افزودن مقادیر اضافی ویتامین‌ها و الکترولیت‌ها به آب آشامیدنی در بیشتر مواقع مفید است و افزودن اسید اسکوربیک به جیره یا آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق گرم جهان متداول و رایج است.

خلاصه

یکی از مهم‌ترین محدودیت‌ها برای توسعه صنعت تولید گوشت مرغ در مناطق گرم جهان، آب و هوا است. در این مقاله به دستکاری‌های تغذیه‌ای و شیوه‌های تغذیه که برای کاهش اثرات تنش گرمایی در جوجه‌های گوشتی مفید تشخیص داده شده‌اند، پرداخته شده است. مهم‌ترین عامل مؤثر بر عملکرد جوجه‌های گوشتی در معرض درجه حرارت بالا، کاهش مصرف خوراک است. دمای بالا به‌همراه رطوبت بالا‌تر، نسبت به دمای بالا با رطوبت کم، تاثیر سوء بیشتری بر عملکرد جوجه‌های گوشتی دارد. روش‌های دستکاری تغذیه‌ای مانند افزودن چربی به جیره غذایی و اجتناب از پروتئین بیش از حد توصیه می‌شود. در طول دوره‌های گرم، جیره‌های غذایی با پروتئین پایین‌تر و تکمیل شده با اسیدهای آمینه بحرانی، نسبت به جیره‌های غذایی با پروتئین بالا نتایج بهتری را موجب می‌شود. پاسخ جوجه‌ها به مکمل‌های اسید آمینه در دمای بالا، بسته به برخی عوامل تغذیه‌ای متفاوت است، که الکترولیت‌های موجود در جیره غذایی یکی از آنها است حفظ هر دوی دی اکسید کربن و pH خون در جوجه‌های گوشتی تحت تنش گرمایی، حیاتی است و افزودن کلرید آمونیوم و کلرید پتاسیم به آب آشامیدنی برای حفظ این تعادل توصیه شده است. تعادل الکترولیتی جیره غذایی (DEB) در درجه حرارت بالا‌تر نسبت به درجه حرارت نرمال، از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. افزودن مقادیر اضافی ویتامین‌ها و الکترولیت‌ها به آب آشامیدنی در بیشتر مواقع مفید است وافزودن اسید اسکوربیک به جیره یا آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق گرم جهان متداول و رایج است. دمای محیط بر ترکیب لاشه و تولید گوشت موثر است و در دمای بالا، تولید گوشت، به‌خصوص تولید گوشت سینه، کاهش می‌یابد.
دستکاری‌های تغذیه‌ای برای جوجه‌های گوشتی، در کاهش اثرات زیان آور درجه حرارت بالای محیط مفید هستند، اما آنچه که موثرتر است کنترل کردن دمای سالن پرورش مثلا از طریق استفاده از سالن‌های مدرن و قابل کنترل می‌باشد.

منابع

1. Ahmad, M.M. and M. Sarwar (2006): Dietary electrolyte balance: implications in heat stressed broilers. World’s Poultry Science Journal 62, 638-653.
2. Ahmad, T., T. Khalil, T. Mushtag, M.A. Mirza, A. Nadeem, M.E. Barabar and G. Ahmad (2008): Effect of KCL supplementation in drinking water on broiler performance under heat stress conditions. Poultry Science 87, 1276-1280.
3. Akit, M., S. Yalcin, S. Ozkan, K. Metin and D. Ozdemin (2005): Effects of temperature during rearing and crating on stress parameters and meat quality of broilers. Poultry Science 85, 1867-1874.
4. Arjona, A.A., D.M. Denbow and W.D. Weaver (1990): Neonatally induced thermotolerance: physiological responses. Comparative Biochemistry and Physiology 95A, 393-399.
5. Balnave, D. and J. Brake (2001): Different responses of broilers at low, high or cyclic moderate – high temperature to dietary sodium bicarbonate supplementation due to differences in dietary formulation. Australian Journal of Agricultural Research 52,609-613.
6. Brake, J., D. Balnave and J.J. Dibner (1998): Optimum dietary arginine:lysine ratio for broiler chickens is altered during heat stress in association with changes in intestinal uptake and dietary sodium chloride. British Poultry Science 39, 639-647.
7. Cahaner, A. and F.R. Leenstra (1992): Effects of high temperature on growth and efficiency of male and female broilers selected for high weight gain, favorable feed conversion and high or low fat content. Poultry Science 71, 1237-1250.
8. Chen, J., X. Li, D. Balnave and J. Brake (2005): The influence of dietary sodium chloride, arginine:lysine ratio, and methionine source on apparent ileal digestibility of arginine and lysine in acutely heat-stressed broilers. Poultry Science 84, 294-297.
9. Cheng, T.K., M.L. Hambre and C.N. Coon (1997): Responses of broilers to dietary protein levels and amino acid supplementation to low protein diets at various environmental temperatures. Journal of Applied poultry Research 6: 18-33.
10. Daghir, N.J. (2008) Poultry Production in Hot Climates, 2nd Edition, Published by CAB International, Wallinford, Oxfordshire, UK, pp.387.
11. Francis, C.A., M.G. Macleod and J.E.M. Anderson (1991): Alleviation of acute heat stress by food withdrawal or darkness. British Poultry Science 32, 219-225.
12. Ghazalah, A.A., M.O. Abd-Elsamee and A.M. Ali (2008): Influence of dietary energy and poultry fat on the response of broiler chicks to heat stress. International Journal of Poultry Science 7(4): 355-359.
13. Gonzales-Esquerra, R. and S. Leeson (2005): Effects of acute versus chronic heat stress on broiler response to dietary protein. Poultry Science 84, 1562-1569.
14. Gonzales-Esquerra, R. and S. Leeson, (2006): Physiological and metabolic responses of broilers to heat stress – implications for protein and amino acid nutrition. World’s Poultry Science Journal 62, 282-295.
15. Kampen, M.V. (1984): Physiological responses of poultry to ambient temperature. Archiv für Experimentelle Veterinärmedizin 38, 384-391.
16. Charles, D.R. (2002): Responses to the thermal environment. In: Charles and Walker (eds) Poultry Environment Problems, a guide to solutions. Nottingham Univ. Press, UK, 1-16.
17. Dale, N. M. and H.L. Fuller (1979): Effects of feed composition on feed intake and growth of chicks under heat stress. I. Dietary fat levels. Poultry Science 58, 1529-1534.
18. Filho, D.E., P.S. Rosa, D.F. Feigniredo, F. Dhalke, M. Macari and R.L. Furlan (2006): Dietas de baixa proteina no desenpenho de frangos criados en diferentes temperatures. Pesquiso Agrope Cuora Braziliera 41, 101-106.
19. Leeson, S. and Summers, J. D. (1991): Commercial Poultry Nutrition. University Books, Guelph, Ont., Canada, 188-189.
20. Lin, H., H.C. Jiao, J. Buyse and E. Decuypere (2006): Strategies for preventing heat stress in poultry. World’s Poultry Sci. J. 62, 71-85.
21. Lu, Q., J. Wen and H. Zhang (2007): Effect of chronic heat exposure on fat deposition and meat quality in two genetic types of chicken. Poultry Sci. 86, 1059-1064.
22. Mateos, G.G. and J.L. Sell (1981): Influence of fat and carbohydrate source on rate of food passage of semi-purified diets for laying hens. Poultry Sci. 60, 2114-2119.
23. Mateos, G.G., J.L. Sell and J.A. Eastwood (1982): Rate of food passage as influenced by level of supplemental fat. Poultry Sci. 61, 94-100.
24. Mushlag, J., M.A. Mirza, M. Athor, D.M. Hooge, T. Ahmad, G. Ahmad, M.M. Mushtag and U. Noreen (2007): Dietary sodium and chloride for 29 to 42 day old broilers at constant electrolyte balance under subtropical conditions. Jour. of Appl. Poultry Res. 16,161-170.
25. Rahman, M.S., M.A.H. Pramanik, B. Basak, S.U. Tarafdar and S.K. Biswas (2002): Effect of feeding low protein diets on the performance of broilers during hot-humid season. International Journal of Poultry Science 1(1): 35-39.
26. Shane, S. M. (2006): The future of the world’s broiler industry. Zootecnica International, June, 12-19.
27. Temim, S., A.M. Chagneau, S. Guillaumin, J. Michel, R. Peresson, and S. Tesseraud (2000): Does excess dietary protein improve growth performance and carcass characteristics in heat-exposed chickens? Poultry Sci. 79: 312-317.
28. Thompson, K.L. and T.J. Applegate (2006): Feed withdrawal alters small-intestinal morphology and mucus of broilers. Poultry Sci. 85, 1535-1540.
29. Yahav, S. and J.P. McMurty (2001): Thermotolerance acquisition in broiler chicken by temperature conditioning early in life: The effect of timing and ambient temperature. Poultry Sci. 80, 1662-1666.
30. Yalcin, S., P. Settar, S. Ozkan and A. Cahaner (1997): Comparative evaluation of three commercial broiler stocks in hot versus temperate climates. Poultry Sci. 76, 921-929.
31. Yalcin, S., S. Ozkan, L. Turkmut and P.B. Siegel (2001): Responses to heat stress in commercial and local broiler stocks. 1. Performance traits. British Poultry Sci. 42, 149-152.
32. Yalcin, S., M. Cabuk, V. Bruggeman, E. Babacanoglu, J. Buyse, E. Decuypere and P.B. Siegel (2008): Acclimatization to heat during incubation 3. Body weight, cloacal temperature and blood acid-base balance in broilers exposed to high temperature. Poultry Sci. 87: 2671-2677.

رفرنس اصلی مقاله:
Daghir, N. J., 2009. Nutritional strategies to reduce heat stress in broilers and Broiler Breeders. Lohman Informations, Vol. 44 (1), April 2009, Page 6-15.

مترجم: محمد یگانه‌پرست
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم