با توجه به بالا رفتن هزینه های انرژی و به خصوص حذف یارانه های سوخت که به طرز سرسام آوری قیمت انواع انرژی را بالا برده است، هزینه های تولید در مرغداری نیز دچار افزایش چشمگیری شده است. لذا کاهش از میزان هزینه ی انرژی که به اشکال مختلف از جمله نفت سفید، گازوئیل، گاز طبیعی، برق و ... مورد استفاده قرار میگیرد از مهمترین دغدغه های پرورش دهندگان طیور صنعتی به شمار می رود. مقاله پیش رو این مهم را در صنعت مرغداری گوشتی مورد بررسی قرار داده و بخصوص بر روشهای شناسایی و کنترل راههای هدر رفت انرژی تمرکز دارد.

در حال حاضر هزینه های انرژی مهمترین و عمده ترین بخش سرمایه آورده مورد نیاز مرغداری های گوشتی بشمار میرود. بنابراین همانگونه که ذکر کردیم، مطالعه و کشف راه های ذخیره انرژی از جمله کارهایی است که باید قبل از هر کاری در مرغداری انجام شود. در مورد این مسأله در یکی از ایالتهای کشور آمریکا مطالعاتی صورت گرفت. نتیجه این تحقیق حاکی از این است که اگر مرغداران دست به یک سری اقدامات در مرغداری خود بزنند به راحتی خواهند توانست هزینه های ناشی از مصرف منابع انرژی را تا حد مطلوب کاهش دهند.
طی تحقیق فوق الذکر مشخص شد برق و سوخت مورد نیاز جهت گرم کردن سالن در یک مرغداری گوشتی میتواند تا میزان 60% هزینه دوره را شامل شود که این میزان البته بسته به منطقه ای که مرغداری در آن قرار دارد و یک سری عوامل محیطی، متغیر خواهد بود. به همین دلیل یافتن راههای مقرون به صرفه در گرم کردن و یا خنک نگه داشتن سالن امری حیاتی بشمار می رود.
اگر اکنون از مرغداران بپرسید مهمترین دغدغه آنها در هزینه های پرورش چه می باشد، جواب خواهند داد برق و سوخت.
هدف ما کاستن از این هزینه هاست اما باید به گونه ای عمل کنیم که شرایط پرورش را بی کیفیت نکنیم. مثلاً دمای سالن را از حد متعارف پایین نیاوریم یعنی به گونه ای عمل کنیم که شرایط رفاه و سلامت پرنده را با خطر مواجه نکنیم.

جنس دیواره سالنهای مرغداری باید چگونه باشد؟ در مرغداریهای گوشتی دیواره سالنها 2 نوع هستند. یا با استفاده از مصالح ساختمانی بنا شده اند و یا از جنس پرده هستند. این دو نوع دیواره از نظر مصرف برق اختلاف زیادی با هم ندارند اما از نظر مصرف سوخت گرمایی اختلاف زیادی با هم دارند. همانگونه که مشخص است مصرف سوخت در سالنهای پرده ای بسیار بیشتر از سالنهای دیواره خواهد بود. طبق مطالعات بطور میانگین مصرف سوخت گرمایی در سالنهای پرده ای یک و نیم برابر بیشتر از سالنهایی است که دیواره آنها از مصالح ساختمانی بنا شده است.
ذکر این نکته نیز ضروری است که مرغداران جهت جلوگیری از هدررفت انرژی به استفاده از بناهای مقاوم در برابر نفوذ آب و غیر قابل نفوذ روی آورده اند که این نکته نیز در هزینه های سوخت نقش بسزایی خواهد داشت.
بررسی هزینه های برق سالانه جهت روشنایی سالنها ر دو نوع پرده ای و دیواری به نتایج تقریباً یکسانی رسید. البته نحوه مدیریت صحیح در رسیدن به بازده بیشتر مطلقاً باعث صرفه جویی خواهد شد.

نکات کلیدی نتایج حاصله از تحقیقات نشان می دهد جهت کاستن از مصرف برق در سالنهای مرغداری گوشتی می توان نکات زیر را لحاظ نمود:
ـ جهت کاستن از فشار استاتیکی که فن ها در آن به فعالیت می پردازند باید همواره فن ها، دریچه های آنها و توری آنها را تمیز و پاکیزه نگهداریم.
ـ وقتی هر یک از موتورهای فن ها می سوزد آن را با موتوری که در عین داشتن توان مورد نیاز کم مصرف تر است جایگزین کنیم.
ـ در فن تونلی جهت کاستن از فشار استاتیکی بالشتک های فن ها را همواره تمیز وپاکیزه نگهداریم.

ـ لامپ های رشته های را با لامپ های کم مصرف جایگزین کنیم.
اگر جنس دیواره سالن هرچه باشد باز هم می توان کارهایی انجام داد که مصرف سوخت را کمتر کند. یکی از مهمترین اقدامات در این زمینه کاستن از میزان نشت هوای سالن می باشد. هرچه سالن غیرقابل نفوذتر باشد گرم کردن آن در فصل سرما ساده تر خواهد بود.
تست فشار استاتیک چنانچه به صورت مداوم صورت گیرد، می تواند کمک خوبی در صرفه جویی انرژی باشد. اگر فشار استاتیک سالن پایین باشد، نشانگر نشت هوای سالن از طریق شکافها، درزها و حفرات است. بنابراین در این حالت باید به دنبال راه چاره باشیم.
چنانچه در فصل زمستان از فن های چرخش هوای داخل سالن استفاده کنیم، می توانیم هوای گرم داخل سالن را به طرز مطلوبی به سمت کف هدایت کنیم تا علاوه بر بهبود دما در سطحی که پرنده ها در آن به سر می برند، به خشکی بستر نیز کمک کنیم و بدین طریق صرفه جویی قابل توجهی در گرمای سالن خواهیم داشت.
اگر از هوای تونلی عایق استفاده کنیم علاوه بر اینکه از هدر رفتن هوای گرم در مجاورت بالشتک های تبخیری ممانعت به عمل می آوریم، به گفته محققان از هزینه سوخت مصرفی به میزان 10 درصد کاسته خواهد شد.

چنانچه از نرده های جابجایی پرنده ها استفاده کنیم علاوه بر اینکه نقش مدیریتی بهتری در سالن ایفا می کنند باعث می شوند تا مرغداران بتوانند در فصل زمستان از گرمای بدن پرنده ها به نحو مطلوبی استفاده کنند. بنابراین علاوه بر کاهش مدت زمان فعالیت دستگاه های گرمایشی، از تجمع و روی هم رفتن پرنده ها نیز به نحو مطلوبی ممانعت به عمل خواهد آمد.
علاوه بر موارد کلیدی فوق الذکر، تهویه بهینه سالنها و همچنین کنترل سطح آمونیاک در سالن نیز عوامل مصرفی بشمار می روند. بدین منظور نیازمند وجود تهویه در سالن می باشیم. حال اگر سطح آمونیاک در سالن بالا باشد هزیه تصویه و متعاقب آن هزینه انرژی برق بالا خواهد رفت. برای رفع این مشکل و صرفه جویی در مصرف انرژی بایستی مدیریت مناسبی بر بستر داشته باشیم تا علاوه ر کاهش سطح آمونیاک در سالن از هزینه تهویه نیز بکاهیم. اگر سطح آمونیاک بالا باشد باید مقدار هوای زیادی را به عنوان تهویه از خارج سالن وارد کنیم و بدین ترتیب دمای هوای سالن سرد خواهد شد و باز نیز برای گرم کردن سالن باید سوخت بیشتری مصرف کنیم.
ذکر این نکته نیز ضروری است که عایق بندی سالن و میزان نفوذ ناپذیری آن نیز باید پیوسته مومرد بررسی قرار گیرد. در این بین نباید نقش حشرات و سوسک هایی که به مرور با خوردن چوبها باعث ایجاد درز و نشست سالن می شوند از نظر دور انگاشته شود.

مدیریت انرژی همواره به یاد داشته باشید تهویه سالنها تا حد زیادی به بسته بودن و نفوذناپذیری سالن بستگی دارد. در بسیاری مواد و بدون صرف انرژی بیشتر می توان سالنها را گرمتر نمود به شرطی که به ورودی ها و منافذ سالن توجه نمود.
روی هم رفته به این نتیجه می رسیم که با مدیریت بهتر، مرغداران گوشتی می توانند میزان هزینه ای که بابت انرژی پرداخت می کنند بکاهند و بدین ترتیب از صرف سرمایه در این حوزه تا حدامکان بکاهند. در شماره های بعدی مطالب جدیدتر و تکمیلی در خصوص مصرف انرژی ارائه خواهد شد. مطالب این شماره صرفاً به عنوان مقدمه و نکات کلی می باشد.

استخراج و ترجمه: مهندس مجید واعظی
منبع: مجله بین المللی طیور