مقدمه

صنعت طیور از ابعاد گوناگوني از جمله تغذیه، ژنتیك و مدیریت به منظور رسیدن به حداكثر عملكرد رشد و بازدهی تولید گوشت پیشرفت كرده است. امروزه بیشترین توجه این صنعت بر شناخت رابطه بین سلامت غذایی و محیط تمركز یافته است. تغذیه و مدیریت آن از نظر كیفی و كمی بخش مهمی از این صنعت را شامل می‌گردد. اعمال روش‌های علمی در تغذیه طیور و استفاده از روش‌های جدید در تولید مواد اولیه و خوراك مورد نیاز طیور سبب افزایش هرچه بیشتر بازدهی و كاهش هزینه‌های تولید شده است. امروزه در جوامع انسانی علاوه بر سعی در تولید غذایی كافی برای انسان از گیاهان، میكروارگانیزمها، حیوانات فارمی و از جمله طیور، غذای تولید شده از نظر كیفیت، سالم‌بودن و قیمت باید مورد توجه قرار گرفته و بعلاوه، تولید با كمترین آسیب به محیط زیست صورت پذیرد. علاوه بر این برخلاف تصور سال‌های گذشته، اینكه امروزه بتوان با استفاده از هر روش و هر وسیله‌ای به تولید بیشتر در صنعت طیور دست یافت امری مردود بوده و سالم‌ بودن آنچه كه برای تغذیه انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و حداقل آسیب‌رسانی به محیط زیست جزو اولویت‌های اصلی تولید قرار گرفته‌اند.
با افزايش نگراني در مورد امكان ايجاد سويه‌هاي باكتريايي مقاوم به آنتي‌بيوتيك‌ها، اتحاديه اروپا در سال 1999 در طي يك تصميم‌ پيشگيرانه، استفاده از چهار آنتي‌بيوتيك خوراكي رايج (ويرجينيامايسين، اسپيرامايسين، تايلوزين و زينك باكتريسين) را ممنوع كرد.اگر جايگزين مناسبي براي آنتي‌بيوتيك‌هاي محرك رشد منظور نشود، به دليل مشكلات ناشي از بيماريهاي حاصله و در پي آن ناچاري در استفاده از آنتي‌بيوتيك‌هاي درماني، پرورش مطلوب طيور ميسر نخواهد شد. با منع استفاده از آنتی‌بیوتیك‌ها و سایر تركیبات شیمیایی، از حدود دو دهه گذشته، تحقیقات بسیار گسترده‌ای صورت گرفته است تا بتوان خلاء بوجود آمده از منع استفاده از تركیبات قبلی را پر كرد. در این رابطه تعدادی تركیبات جدید و اكثراً با منشاء گیاهی تولید ودر دسترس صنعت طیور قرار گرفته‌اند كه بطور كلی بنام افزودنی‌های خوراكی جدید نامگذاری شده‌اند. این تركیبات هم‌اكنون بصورت گسترده‌ای در صنعت طیور دنیا و بویژه در كشورهایی كه منع كامل استفاده از تركیبات قبلی باجراء در آمده است مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در اینجا لازم است اشاره شود كه باتوجه به موقعیت بوجود آمده از نظر نیاز به مصرف افزودنی‌های غذایی از یكطرف و وجود تنوع در آنها از طرف دیگر، تعدادی از تولیدكنندگان با اطلاع‌رسانی نادرست و با استفاده از عدم آگاهی كامل تعدادی از مصرف‌كنندگان، تبلیغات گسترده‌ای را برای فروش محصولات خود انجام میدهند. مسلماً عدم آگاهی كامل از اثرات و اهداف مصرف این‌گونه افزودنی‌ها می‌تواند علاوه بر اینكه نتیجه‌ای مثبت در دست‌یابی به اهداف مورد نظر را بدنبال نداشته باشد، حداقل ضرر و زیان ناشی از انتخاب نادرست و مصرف نابجای این تركیبات افزایش هزینه تولید خواهد شد.

دلایل اصلی نیاز به تولید و مصرف افزودنی های غذایی
منع مصرف و یا اجبار در كاهش مصرف تركیبات شیمیایی، آنتی‌بیوتیك‌ها، محركهای رشد آنتی‌بیوتیكی ، كوكسیدیواستات‌ها و هستیومونواستا‌ت‌ها، در آینده.
جلوگیری از بروز عوارض گوارشی و متابولیكی ناشی از افزایش رشد و عملكرد در نژادهای امروزی.
تولید گله‌های سالم‌تر و عاری از بیماریها.
تولید غذای سالم‌تر برای انسان.
جلوگیری و یا كاهش تغییرات زیست محیطی.

انواع افزودنی‌های غذایی در تغذیه طیور
مهمترین انواع افزودنی‌های غذایی كه بویژه بعد از به اجراء درآمدن قوانین منع استفاده از تركیبات آنتی‌بیوتیكی و شیمیایی، تولید و در دسترس صنعت طیور قرار گرفته‌اند عبارتند از :
1- آنتی توكسین‌ها
2- آنزیم‌ها
3- اسیدهای آلی
4- پروبیوتیك‌ها
5- پری‌بیوتیك‌ها
6- سین‌بیوتیك‌ها ( مجموعه پروبیوتیك + پری‌بیوتیك )
7- گیاهان دارویی و روغن‌هاي فرار استخراجي
و بالاخره تركیباتی كه احتمالاً در آینده تولید و مورد استفاده قرار خواهند گرفت از جمله : باكتریوسین‌ها و باكتریوفاژها و آنتی توكسین‌ها
این تركیبات با چند روش متفاوت از یكدیگر می‌توانند سبب جلوگیری از جذب مایكوتوكسین‌های خوراك از دستگاه گوارش گردند. مایكوتوكسین‌ها تركیبات شیمیایی متنوعی هستند كه توسط قارچ‌ها تولید و توانایی ایجاد عوارض متعددی را در طیور دارند. عوارض ناشی از مایكوتوكسین‌ها در طیور می‌تواند بصورت حاد، مزمن ، كاهش عملكرد ، افزایش تلفات و یا عوارض سرطانی در انسان و حیوانات نمایان گردد. تشخیص عوارض ناشی از مایكوتوكسیكوز در طیور بعلت احتمال تولید همزمان بیش از یك نوع مایكوتوكسین توسط یك نوع قارچ، وجود سینرژیسم در بین مایكوتوكسین‌ها و وجود مایكوتوكسین‌های masked یا پوشیده كه با روش‌های معمولی آزمایشگاهی قابل تشخیص نیستند امری مشكل میباشد كه متأسفانه كمتر موردتوجه كارشناسان و كلینسین‌ها قرار گرفته است.

اثرات سوء مایكوتوكسین‌ها در طیور
- كاهش مصرف دان ، رشد ، عملكرد و افزایش تلفات، كاهش هضم و جذب، اثرات سوء در تولید،
- كاهش كیفیت پوسته تخم‌مرغ، كاهش باروری و نطفه‌داری، كاهش كیفیت لاشه.
- همچنین جذب در تخم‌مرغ و سایر اندامها و احتمال ایجاد عوارض سوء ناشی از مصرف فرآورده‌های آلوده در انسان.

آنزیم‌ها
اساس بیشتر آنزیم ها از جنس پروتئين بوده و بصورت طبيعي يافت شده و در عمل کاتاليز فرآيندهاي شيميايي بسيار اختصاصي عمل مي نمايند که از لحاظ ساختمان مولکولي نيز به شکل سه بعدي و بسيار پيچيده هستند. ماده اي که آنزيم بر روي آن اثر خود را اعمال مي نمايد، سوبسترا ناميده مي شود و شرايط واکنش خاص مانند دما، pH و رطوبت، لازمه انجام فرآيندهاي کاتاليزي مي باشد همه موجودات زنده از جمله ميکرو ارگانيزمها، گياهان و دامها، آنزيم توليد مي کنند. با توجه به اينکه آنزيمها براي واکنش هاي کاتاليزوري خود بسيار اختصاصي عمل مي نمايند، افزودن مخلوطي از آنزيمهاي مختلف ( مولتي آنزيم ) به جيره غذايي براي تجزيه مواد غير قابل استفاده و کم ارزش مي تواند مفيد واقع گردد.
به طور كلي مزاياي استفاده از آنزيم ها عبارتند از:
كاهش هزينه توليد به علت افزايش بهره وري يا كاهش هزينه مربوط به تهيه غذا
بستر خشك به همراه افزايش كيفيت لاشه ، كاهش تعداد تخم مرغهاي كثيف، بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ و افزايش قابليت جوجه در آوري
كاهش ميزان كود
بهبود يكنواختي گله

يک مرغ گوشتي جوان ازتوانايي فوق العاده اي در تبديل غذا به وزن برخوردار است ولي حدودا ۲۵ درصد از انرژي تام و ۵۰ درصد از نيتروژن دريافتي را، از راه مدفوع به خارج دفع مي کند . اين هدر رفتن ترکيبات غذايي را بويژه در دامهاي جوان مي توان تا حد زيادي به عدم توليد آنزيم به مقدار کافي ، نسبت داد که با افزودن آنزيم به جيره موجبات کاهش ويسکوزيته و بهبود قابليت هضم ترکيبات غذايي جيره و در نتیجه بهبود راندمان تولید و کاهش هزینه های خوراک را مي توان فراهم آورد
انواع آنزيمهاي مورد استفاده در تغذيه طيور :
1- زایلانازها: اين آنزيم داراي اثر بيشتري در مقايسه با ساير کاهش دهنده هاي ويسکوزيته مي باشد و اثر خود را از طریق قابل حل کردن آرابينوگزيلان ها و شکستن مولکول هاي بزرگ آنها اعمال مي کند
2- بتا گلوکاناز: اين آنزيم باعث کاهش ويسکوزيته محتويات گوارش در جوجه هايي مي شود که توسط جيره هاي حاوي جو که داراي بتا گلوکان بالا می باشد تغذيه شده اند و در نتيجه باعث بهبود عملکرد بويژه در طيور مي گردد. از ديگر اثرات اين آنزيم ، کاهش بروز چسبندگي مقعدمي باشد . بهبودوضعيت بستر و کاهش تعداد تخم مرغهاي کثيف از اثرات ديگر استفاده از اين آنزيم مي باشد .
3- پنتوزاناز (آرابینوزایلاناز ): اين آنزيم باعث کاهش ويسکوزيته محتويات گوارشي در جوجه هايي مي شود که توسط جيره هاي گندمي که مقادير محسوسي آرابينو گزيلان دارند، تغذيه شده اند و بدينوسيله منجر به بهبود عملکرد ، طيور مي شود.
4- فیتاز: به منظور استفاده بيشتر از فسفات گياهي و در نتيجه کاهش نياز به افزودن فسفات هاي غير آلي به جيره بکار مي رود. همچنين باعث حذف اثرات ضد تغذيه اي اسيد فيتيک که درموادی مانند سویا وجود دارد هم مي گردد .
۵- سلولاز: باعث تخمير ديواره سلولهاي گياهي از ساختمان سلولي اجزا غذايي و در نتيجه از طريق رها سازي مواد غذايي موجود در گياهان، موجب تسهيل بيشتر هضم کامل گياهان سبز مي شود .
۶- پروتئاز: باعث تکميل ظرفيت پروتئوليتيک آندوژن مي شود و به حيوانات ضعيف يا جوان که عمل هضمي آنها ممکن است کافي نباشد، ياري مي نمايد. فعاليت پروتئوليتيک همچنين مي تواند جذب بيشتري از مواد غذايي را بوسيله فروپاشي ساختمان پروتئين گياهي ميسر نمايد.
۷ - آمیلاز: باعث تکميل ظرفيت آمينوليتيک آندوژن مي شود و باعث هضم بهتر و بيشتر نشاسته مي شود.
۸- لیپاز: با هيدروليز چربي ها مي تواند در توسعه منابع ارزان چربي بسيار مفيد و موثر باشد .همچنين مي تواند به آنزيمهاي آندوژن نيز کمک نمايد.
۹ - پکتیناز: با تجزيه پکتيک بعنوان يک عامل ضد تغذيه اي لگومينه ها که يک قسمت اصلي پلي ساکاريد آنها، را تشکيل مي دهد از خواص اين آنزيم مي باشد.

اسیدهای آلی محیط اسیدی روده بطور طبیعی سدی برای تكثیر عوامل بیماریزا و بروز عفونت در میزبان میباشد اسید های آلی با کاهش PH دستگاه گوارش باعث کاهش فعالیت میکروبی ومیزان دفع نیتروژن با منشأ داخلی می شوند و در نتیجه با کند شدن سرعت جایگزینی سلولهای گوارشی و ترشح موسین میزان اتلاف انرژی کاهش می‌یابد علاوه بر این به واسطه جلوگیری از رشد باکتریهای بیماریزا و باكتریهایی همانند E.coli و سالمونلا (كه قادرند بین انسان و دام بیماریهای مشتركی ایجاد نمایند) برای سلامتی حیوان مفید می‌باشند. اسید فورمیك، استیك، پروپیونیك، لاكتیك، بوتیریك، فوماریك، مالیك، سیتریك و بنزوئیك از متداول‌ترین اسیدهای مورد استفاده به همین منظور میباشند. در اینجا لازم است اشاره شود استفاده از اسیدهای آلی بر خلاف تعدادی از تركیبات كه تاریخ استفاده از آنها به بیش از دو دهه نمی‌رسد از سالهای دور مورد استفاده قرار گرفته‌اند. معهذا با منع مصرف محركهای رشد آنتی‌بیوتیكی، استفاده از آنها امروزه اهمیت بیشتری یافته است.
استفاده از اسیدهای آلی بعلاوه می‌تواند :
بطور مستقیم اثر باكتریسیدی داشته باشد و همچنین موجب کاهش ضریب تبدیل خوراک از طریق افزایش قابلیت هضم خوراك، افزایش ترشح آنزیم‌های پانكراس، افزایش جذب مواد معدنی( کلسیم، فسفر، منیزیم روی )، كاهش بروز كوكسيديوز و مشكلات گوارشي، کاهش تلفات و بهبود وضعیت سیستم ایمنی پرنده شود تعدادی از اسیدهای آلی و بویژه بوتیریك می‌توانند بعنوان منبع انرژی توسط آنتروسیت‌ها مورد استفاده قرار گیرند. باید اضافه كرد كه اگرچه مورد استفاده اسیدهای آلی در حیوانات تك معده‌ای می باشد ولی در حال حاضر استفاده از آنها در صنعت طیور بصورت گسترده صورت نمی‌گیرد.

پروبیوتیك‌ها
با منع استفاده از محركهای رشد آنتی‌بیوتیكی، پروبیوتیك‌ها از مهمترین افزودنی‌های خوراكی بوده‌اند كه بصورت قابل‌توجهی توانسته‌اند خلاء استفاده از آنتی‌بیوتیك ها را پر كنند.واژه پروبيوتيك‌ از دو كلمه يوناني «پرو» و «بيوتيك» به معناي «براي زندگي» گرفته شده است و در تضاد با واژه آنتي‌بيوتيك به معناي «ضدحيات» مي‌باشد پروبیوتیك‌ها عبارت اند از بافت‌های زنده میكروبی غیر بیماریزا كه به خوراك و در مواردی به آب ‌آشامیدنی اضافه میشوند. پروبيوتيك‌ها از طريق توليد برخي مواد مغذي، آنزيم‌ها و يا تركيبات ضدباكتريايي، براي ميزبان سودمند هستند. میکروارگانیسم‌های سودمند با استفاده از مكانیسم‌هایی از قبیل رقابت برای مواد غذایی، توليد اسید چرب فرار ، رقابت برای جایگاه‌های اتصال در اپیتلیوم روده و تحریك سیستم ایمنی، سبب كنترل جمعیت باکتریهای بیماریزا می‌شوندفلورميكروبي روده مي‌تواند با توليد گروهي از ويتامين‌ها، به بهبود ساختار اپيتليوم روده و افزايش تراکم پرزها كمك كند و بنابراين ظرفيت جذبي مواد مغذي و بازده توليد حيوان افزايش مي‌يابد سالمونلا ، كمپیلوباكتر و لیستریا از عوامل بیماریزایی هستند كه خسارت ناشی از عفونت آنها در انسان كه در نتیجه‌ی مصرف فرآورده‌های طیور آلوده ایجاد می‌گردد بسیار زیاد و در سال 1997 در آمریكا سبب 1500 مورد مرگ و 5 میلیون بیماری گردیده است. درمان عوارض روده‌ای با استفاده از پروبیوتیك‌ها امروزه امری ثابت شده میباشد كه علت آن احتمالاً ناشی از رقابت با عوامل بیماریزای روده ، ترشح تركیبات ضد باكتریایی و تغییر و بهبود سیستم ایمنی بافت روده میباشد .همچنین با مصرف پروبيوتيك‌ها، غلظت كلسترول پلاسما و زرده تخم‌مرغ كاهش مي یابد. اثرات مثبت استفاده از پروبیوتیك‌ها در درمان عوارض ویروس نیز اخیراً گزارش شده است. بطور خلاصه می‌توان گفت كه از میان افزودنی‌های غذایی، پروبیوتیك‌ها با دارا بودن قابلیت پیشگیری و درمان جزو مفیدترین تركیبات برای پرورش گله‌های سالم‌تر میباشند.

پری بیوتیك‌ها
پری بیوتیك‌ها یا پره بیوتیك‌ها عبارتند از کربوهیدرات‌های غیر‌قابل هضمی كه با تحریك انتخابی رشد و یا فعالیت یك یا تعدادی از باكتریها در بخش زیادی از دستگاه گوارش، بر میزبان اثر مطلوبی بجا می‌گذارند. پری بيوتيك‌ها، اجزاي غذايي هستند كه توسط ميزبان هضم نمي‌شوند و يا به مقدار كمي استفاده و سوخت و ساز مي‌شوند، لذا مي‌توانند با عبور از قسمت‌هاي بالايي دستگاه گوارش، به فلور روده بزرگ برسند و به عنوان پيش‌ماده‌اي براي يك يا تعداد بيشتري از گونه‌هاي باكتريايي مفيد به كار روند. سرانجام اينكه با تغيير سودمند فلور ميكروبي دستگاه گوارش، در بهبود سلامت ميزبان مؤثرمیباشند. در واقع، تنها تركيبات غذايي غيرقابل هضم و قابل تخمير، پری بيوتيك‌ها هستند. اغلب پری بيوتيك‌ها ، كربوهيدرات هستند. بسیاری از این کربوهیدرات‌ها زنجیره‌های کوچکی از مونوساکاریدها هستند که به عنوان اولیگوساکاریدها شناخته می‌شوند. واژه پری بيوتيك‌ ‌ به هيدرات‌هاي كربن غيرقابل هضم محدود مي‌شود. اثر ویژه آنها بر روی سلامتی و تندرستی میزبان تقریباً مشابه با پروبیوتیك‌ها می‌باشد و از طریق تحریک میکروارگانیسم‌های مفید دستگاه گوارش عمل می‌نمایند.مصرف پری بيوتيك‌ها در جیره ممکن است افزایش وزن، نسبت ضریب تبدیل غذایی، سلامت حیوان و سیستم دفاعی میزبان را بهبود دهد. پری بيوتيك‌ها مي‌توانند انرژي و ساير مواد مغذي مورد نياز مخاط روده‌ و پيش‌ماده تخمير باكتريهاي روده كور جهت توليد ويتامين‌ها و آنتي‌اكسيدان‌هاي ضروري براي ميزبان را فراهم كنند پژوهشگران در سال 2002 به اين نتيجه رسيدند كه پری بيوتيك‌ها به طور انتخابي، با افزايش رشد و فعاليت لاكتوباسيل‌ها و بيفيدوباكترها(باكتريهاي مفيد روده) و كاهش رشد و فعاليت‌ باكتريهاي مضر، باعث بهبود سلامت ميزبان مي‌شوند مصرف اولیگوساکاریدها می‌تواند فعالیت ماکروفاژها را در دستگاه گوارش تحریک کند

سین‌بیوتیك‌ها
ترکیب پروبیوتیک و پری بیوتیک، سین‌بیوتیک نامیده می‌شود. اين تركيب مي‌تواند بقاء ميكروارگانيسم‌هاي پروبيوتيك‌ را بهبود بخشد، زيرا قادرند از پری بیوتیک ها به عنوان پيش‌ماده‌اي براي تخمير استفاده كنند. پژوهشگران در سال 2001، سين‌بيوتيك‌ها را به عنوان فرآورده‌هاي توليد شده از تخمير، تعريف نمودند. از آنجا كه سين‌بيوتيك، مخلوطي از پروبيوتيك‌ و پری بیوتیک است،‌ هنگامي كه انتخاب مناسب فرآورده‌ها صورت گيرد، پری بیوتیک ‌ها تخمير خواهند شد و در نتيجه اين تعريف ملموس‌تر مي‌شود. تخمير مي‌تواند به توليد اسيدهاي چرب كوتاه زنجير منجر شود. مخلوط فروكتو‌اوليگوساكاريد و بيفيدوباكترياها، و لاكتيتول‌ و لاكتوباسيل‌ها نمونه‌‌هايي از سين‌بيوتيك‌ها مي‌باشند. پژوهشگران در سال 1991 مخلوطي از فروكتواوليگوساكاريد و فلور حذف رقابتي را جهت كاهش استقرار سالمونلا در جوجه استفاده نمودند و مشاهده كردند كه اين مخلوط، در جلوگيري و كاهش استقرار سالمونلا مؤثرتر از مصرف جداگانه فروكتواوليگوساكاريد و فلور حذف رقابتي مي‌باشد.

گیاهان دارویی و روغن‌هاي فرار استخراجي:
یکی از جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک می‌تواند گیاهان دارويی و عصاره آنها و یا روغن‌های فرار استخراجی از آنها باشد که به واسطه فعالیت ضد‌میکروبی‌شان شناخته شده‌اند. ترکیباتی که بنام روغن‌های فرار استخراجی شناخته می‌شوند، روغن‌های فرار از محصولات گیاهی هستند که بوسیله بخار و یا تقطیر آب یا فعالیت آنزیمی به دنبال تقطیر آب، استخراج می‌شوند و بعضی از آنها نیز به صورت سنتتیک تولید می‌شوند. اکثر روغن‌های فرار استخراجی مرکب از مخلوط هیدروکربن‌ها، ترکیبات اکسیژن‌دار مانند الکل، استرها، آلدهیدها، کتون‌ها و درصد کوچکی باقیمانده غیر فرار مانند پارافین و واکس می‌باشد. در خصوص ویژگی تحریک کنندگی اشتها، اثرات ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانتی مدراکی وجود دارد
محققین پیشنهاد کردند که اثرات عصاره گیاهی در حفظ سلامت حیوان می‌تواند به واسطه عوامل زير باشد:
گیاهان دارويي و ترکیبات فعال آنها می‌تواند به عنوان محرک اشتها، محرک تولید بزاق، افزایش تولید شیره معدی و پانکراس ، تحریک آنزیم‌هاي اندوژنوسي، یک عمل شبیه آنتی‌بیوتیک در برابر میکروارگانیسم‌های روده‌ای با کاهش ضخامت پرز و در نتیجه کاهش متابولیسم پروتئین سلول روده و تنظیم فلور میکروبی دستگاه گوارش و ویژگی آنتی‌اکسیدانت ( اکسیداسیون پائین‌تر اسیدآمینه ) استفاده شوند. هر چند اهمیت این فاکتورها به روشنی برای جوجه‌ها مشخص‌نمی‌باشد.

نتیجه گیری
با هدف تولید حیوانات فارمی سالم و "طبیعی" از جمله طیور، و با هدف آلودگی هرچه كمتر محیط زیست و تغییر اكوسیستم ، روشهای پرورش و از جمله تغذیه دچار تحول شده و در این رابطه قوانین و استانداردهای متعددی برای كیفیت مواد اولیه و خوراك طیور وضع شده‌اند. با حذف و محدودشدن استفاده از تركیبات آنتی‌بیوتیكی ، محركهای رشد آنتی‌بیوتیكی و سایر تركیبات شیمیایی و ادامه این روند در آینده ، افزودنی‌های طبیعی جایگزین مواد حذف شده گردیده‌اند، طوریكه در صنعت طیور بسیاری از كشورها افزودنی‌های طبیعی جایگزین آنتی بیوتیک ها شده‌اند. در كشورهایی كه تاكنون قانون منع استفاده از این تركیبات باجراء در نیامده است ، بعلت آگاهی بیشتر مصرف‌كنندگان و فشار افكار عمومی برای تولید فرآورده‌های فارمی "طبیعی" و حفظ محیط زیست، مصرف این‌گونه تركیبات كاهش و محدود گشته است. با منع و یا محدود شدن استفاده از آنتی‌بیوتیك‌ها و تركیبات شیمیایی ، افزودنی‌های طبیعی و بویژه در دو دهه اخیر، تولید و در دسترس صنعت طیور قرار گرفته‌اند كه بنام افزودنی‌های نو پدید نیز نامگذاری شده‌اند. از میان افزودنی‌های خوراكی نو پدید ، پروبیوتیك‌ها از مهمترین و مؤثرترین افزودنی‌ها بوده که توانسته‌اند جایگزین مناسبی برای آنتی بیوتیک های محرک رشد باشند.آنزیم ها، خنثی‌كننده‌های مایكوتوكسین‌ها ، اسیدهای آلی و تعدادی از افزودنی‌های دیگر با منشاء گیاهی نیز توانسته‌اند در دست‌یابی به هدف تولید طیور سالم و طبیعی مؤثر باشند. با استفاده از آنزیم‌ها، بهره‌وری خوراك افزایش یافته و امكان آلودگی كمتر محیط زیست نیز عملی گردیده است. با هدف دست‌یابی به تولید صددرصد "طبیعی" و بدون آنتی‌بیوتیك طیور ، تحقیقات در این‌باره ادامه داشته و مسلماً افزودنی‌های خوراكی جدیدتری در آینده تولید و در دسترس صنعت طیور قرار خواهد گرفت.
باتوجه به تعدد و تنوع افزودنی‌های خوراكی جدید ، اطلاع‌رسانی كامل و آموزش دست‌اندركاران صنعت طیور در تمام رده‌ها می‌تواند كمك شایانی به استفاده بهینه از این فرآورده‌ها بنماید.

فهرست منابع
فولر، ر. 1380. پروبیوتیك‌ها و كاربرد آنها در تغذیه دام و طیور. ترجمه: افشارمازندران، نادر وابوالفضل رجب. انتشارات نوربخش. تهران. 392ص.
کمال زاده، عزیزاله.، 1386. کنترل آلودگی ها و مایکوتوکسین ها در خوراک (تالیف). انتشارات تهران: سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی- نشر آموزش کشاورزی
مکدونالد، پی.، ادواردز، آر،ای.، گریل هال،جی، اف، دی.، مورگان، سی، ای.، 1386. تغذیه دام مکدونالد. ترجمه: نوید شاد، بهمن و جعفری صیادی، علیرضا. انتشارات حق شناس.رشت.764ص.

Baldioli, M.; Servili, M., Perretti, G. and Montedoro, G.F. 1996. Antioxidant activity of Tocopherols and phenolic compounds of virgin olive oil. Journal of the American Oil Chemists’ Society 73 :1589-1593.
Bryden, W. L. 2008. Mycotoxins and animal productivity. World nutrition foru,. Tyrol: Austria 31-32.
Canib, N., Engberg, R. M. and Jensen, B. B. 2003. An overview of the effect of organic acids on gut flora and gut health. Danish institute Agribiological Science Research. Center Foulum, Denmark.
Deans, S.G. and Ritchie, G. 1987. Antibacterial properties of plant essential oils. Int. J. Food Microbiol. 5: 165-180.
Dibner, J. J. and Richards, J. D. 2004. The digestive system: Challenges andopportunities. Applied Poultry Research. 13: 86-93.
Fuller, R. 1989. Probiotics in man and animals. Journal of Applied Bacteriology. 66: 365-378.
Gibson, G. R. and Fuller, R. 2000. Aspects of in vitro and in vivo research approaches directed toward indentifying probiotics and for human use. Journal of Nutrition. 130: 391S-395S.
Gibson, G. R. and Roberfroid, M. B. 1995. Dietary modulation of the human colonic microbiota: introducing the concept of probiotic. Journal of Nutrition.125: 1401-1412.
Kamel, C. 2001. Tracing modes of action and the roles of plant extracts in non-ruminants. Pages 135-150 In: Recent advances in animal nutrition. Garnsoworthy, P.C., Wiseman, J. eds, Nottingham University Press, Nottingham.
New Man, K. E., Jacues, K. and Buede, R. P. 1992. Effect of mannamoligosaccharide on performance of calves fed acidfied and nonacidified milk replacers. Journal of Animal Science. 71(Suppl.1). 271.(Abstract).
Schedle, K. Plitzner C. 2008. Prospects to control emissions of nitrogen, phosphorus and heavy metals (Zn, Cu) from livestock production by professional animal nutrition. World nutrition forum. Tyrol: Austria, 131-140.
Smits, C.H.M., Veldman, A., Verkade, H.J. and Beynen, A.C. 1998. The inhibitory effect of carboxymethylcellulose with high viscosity on lipid absorption in broiler chickens coincides with reduced bile salt concertration and raised microbial numbers in the small intestine. Poult. Sci. 77:1534-1539.
Tissier, H. 1984. Taxonomy and ecology of bifidobacteria. Bifidobacteria microflora. 3:11-28.
Van Immerseel, F., De Smet, I., De Buck, J., Meulemans, G., Haesebrouck, F. and Ducatelle, R. 2002. Development of a chicken ceacal epithelial cell model to study in vitro Salmonella epithelium interactions. Internatoinal Symposium Salmonella and Salmonellosis, Ploufrragan, France.

علی اصغر شعبانی فتح
دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه دام و طیور دانشگاه ارومیه