نقش ویتامین¬ها به عنوان یکی از اجزای مهم غذایی که باید در جیره¬ی غذایی کلیه¬ی دام و طیور مورد نظر قرار گیرند، بر هیچ کس پوشیده نیست. در این میان سؤالی که باید به دقت به آن پاسخ دهیم این است که آیا ما در ترکیب غذایی مورد استفاده در مرغداری از ویتامین¬های مورد نیاز بهره برده¬ایم یا نه؟
همانگونه که می¬دانید طیور نیز مانند سایر گونه¬ها جهت رسیدن به رشد مطلوب و همچنین بالا بردن سیستم دفاعی بدن پرنده جهت مبارزه با بیماری نیازمند جیره¬ی غذایی است که حاوی مقادیر کافی مواد معدنی و ویتامین¬ها باشد. بخصوص اگر گله دچار بیماری خاصی شده باشد و یا به هر دلیل دچار استرس گردد، طبیعی است که در این حالت سیستم ایمنی دچار افت خواهد شد و میزان انرژی در پایین¬ترین سطح خود خواهد بود. در این حالت نقش عوامل تغذیه¬ای دوچندان خواهد شد. طبیعی است که باید با بهبود کیفیت جیره¬ی غذایی و مواد مغذی به پرنده در بهبود و رهایی از بیماری یا استرس کمک کنیم و همچنین از بازگشت بیماری بتوانیم پیشگیری کنیم.
بدن طیور برای رسیدن به رشد مطلوب به طیف وسیعی از ویتامین¬ها نیاز دارد. معمولاً این ویتامین¬ها را به دو گروه قابل حل در چربی مانندA,D,E,K و همچنین گروه قابل حل در آب مانند ریبو فلاوین و خانواده¬ی ویتامین¬های B تقسیم می¬کنند. استفاده از این ویتامین¬ها و سایر مواد مغذی به مقدار کافی و مورد نیاز باعث بهبود سلامتی پرنده و همچنین سرمایه¬ی مرغداران را نیز تضمین می¬نماید.

محافظت از اسکلت بدن پرنده:
ویتامین D نقش عمده و حیاتی در دستگاه استخوانی و اسکلت پرنده ایفا می¬کند. نقش این ویتامین در استحکام استخوانها، نوک و پنجه¬ی پرنده بسیار حیاتی است.
در تکه¬ای تخمگذار این ویتامین نقش مهمی در کیفیت پوسته¬ی تخم و استحکام آن دارد. توجه داشته باشید که میزان نیاز پرنده به ویتامین D به شدت متأثّر از وجود و میزان جذب 2 عنصر دیگر بستگی دارد: کلسیم و فسفر.
در واقع می¬توان گفت میزان نیاز پرنده به ویتامین D افزایش می¬یابد. چنانچه این دو عنصر به میزان کافی در جیره¬ی موجود نباشند. بنابراین می¬توان نتیجه¬گیری نمود که رشد و توسعه¬ی بافت استخوانی پرنده نیازمند تأمین بودن از نظر کلسیم، فسفر و ویتامین D می¬باشد. بنابراین لازم است ؟؟؟ گله از این خطر چطور مداوم مورد پایش و بررسی قرار گیرد. ؟؟؟؟ پس از بروز بیماری اهمیت این نکته دو چندان می¬شود، زیرا ویتامین¬D در بهبود واکنش ایمنی بدن پرنده نقش مهمی ایفا می¬کند.
توجه داشته باشید که کمبود ویتامین D عوارض جدی به دنبال دارد. از جمله بیماری ریکتز (Rickets)، رشد ناقص و همچنین افت تخمگذاری قابل ذکر است.

افزایش رشد:
به طور طبیعی ویتامین A (رتینول) در علوفه¬ی سبز، یونجه، و برخی از انواع روغن ماهی یافت می¬شود. این ویتامین برای سلامتی پرنده ضروری می¬باشد. کمبود ویتامینA در طیور باعث رشد ناقص پرنده¬ها و وجود نقاط کچلی در سطح بدن، ترشحات از بینی و چشم و بروز جراحات چشمی می¬گردد. نکته¬ی دیگری که در امر تولید اهمیت فراوان دارد، افت رشد پرنده می¬باشد که از عوارض کمبود ویتامین A می¬باشد.
ویتامین A به خودی خود عمر کمی دارد و بنابراین طبیعی است غذاهای خشک و کم¬آبی که تا مدت زیادی نگهداری شده¬اند از نظر ویتامین A فقیر باشند.
بعد از بروز بیماری و یا استرس سیستم ایمنی بدن پرنده در ضعیف¬ترین حالت خود قرار دارد. اگر در این حالت ویتامین A را به صورت حل شده در آب و یا همراه غذا به پرنده برسانیم می¬تواند از بروز بیماریهای بعدی جلوگیری کنیم. چنانچه ویتامینA به میزان کافی در دسترس پرنده قرار نگیرد، پرنده مستعد ابتلا به طیف وسیعی از پاتوژن¬ها خواهد بود.

ارتقاء سیستم ایمنی:
ویتامین¬ E برای رشد مناسب و تولید مطلوب تخم ضروری است. این ویتامین همچنین در وجود سیستم ایمنی سالم و مؤثر از طریق بالا بردن سطح فعالیت فاگومیت¬ها نقش دارد. فاگومیت¬ها گروهی از سلولهای سیستم ایمنی هستند که باکتری¬های بیماری¬زا را بلعیده و آنها را بی¬اثر می¬کنند.
این فامیت باعث التیام بافت¬های آلوده به عوامل بیماری¬زا شده و از پیشروی بیماری و عفونت نیز جلوگیری به عمل می¬آورد.
با توجه به نقش عمده¬ی ویتامین E در مواجهه با بیماریها بنابراین برای کمک به سیستم ایمنی باید حتماً این ویتامین را حتی به شکل تزریق به بدن پرنده برسانیم و همواره کافی بودن این ویتامین را مدنظر قرار دهیم.
چنانچه ویتامینE به اندازه¬ی کافی تأمین نشود، سیستم ایمنی کارایی کافی نخواهد داشت. بخصوص گله تازه در ره بیماری و یا استرس¬زا پشت سر گذاشته باشد در حالت کمبود ویتامین E به عوامل باکتریایی مضر و بیماری¬هایی چون آنسفالومالاسیا بسیار مستعد و آسیب¬پذیر خواهد بود.
علاوه بر آسیب¬پذیری در مقابل بیماری، کمبود ویتامینE باعث بیماری دیستروفی عضلانی می¬گردد. این بیماری باعث خراب شدن رشته¬های عضلانی بدن پرنده شده و بخصوص ران و سینه¬ی پرنده که از نظر اقتصادی مهم¬ترین بخش به شمار می¬روند، در این بیماری بسیار آسیب¬ خواهند دید.

کمک به جذب پروتئین:
بر خلاف ویتامین¬های D,A,E که در چربی حل می¬شوند، ویتامین¬های B در آب حل می¬شوند. نتیجه اینکه ویتامین¬های گروه B قابل ذخیره سازی یا نگهداری در بدن پرنده نیستند و باید همواره مصرف شوند تا علائم کمبود آنها بروز نکند.
اگر پرنده¬ای به دلیل بیماری و یا استرس دچار کاهش اشتها شده و از پا افتاده است، استفاده از از ویتامین¬های B به صورت مکمل در غذا باعث می¬شود پرنده بتواند روی پای خود بایستد و سلامتی خود را بازیابد.

اهمیت استفاده از مکمل¬های ویتامین در جیره¬ی طیور:
در شرایط حاضر با افزایش سرسام¬آور هزینه¬ی سوخت، برق، حمل¬و¬نقل، و سایر هزینه¬ها و همچنین بالا رفتن هزینه¬ی مواد اولیه و نهاده¬ها، صنعت مرغداری به¬شدت در معرض خطر قرار گرفته و نیازمند بازنگری و مدیریت تماماً صنعتی و مدرن می¬باشد. البته در شرایط پرورش صنعتی به ندرت پیش می¬آید که گله با کمبود مواد غذایی و ریز؟؟؟؟ مواجه شود زیرا همه چیز حساب شده و تحت کنترل است.
ولی به هرحال در صورت بروز بیماری و یا استرس و وفور عوامل بیماری¬زا شرایطی بروز می¬کند که پرنده اشتهای کافی نداشته و به اندازه¬ی کافی غذا نمی¬خورد و ممکن است در این حالت عوارض کمبود مواد غذایی و ویتامین¬ها بروز کند بنابراین سیاست تأمین مواد غذایی باید به گونه¬ای باشد که این موارد را نیز لحاظ نماید.
استفاده از کمپلکس ویتامین¬های DB,E,B باعث بهبود سیستم ایمنی در جوجه¬های گوشتی و مرغ¬های تخمگذار می¬شود و همچنین کمپلکس باعث افزایش سطح اشتها و انرژی پرنده بخصوص در دوره¬های پس از بیماری و استرس می¬گردد.
تأمین ویتامین مورد نیاز تا سطح مطلوب در کلیه¬ی گله¬های گوشتی و تخمگذار امری حیاتی است اما بخصوص در بالا بردن کارایی سیستم ایمنی پرنده که به دلیل بیماری یا استرس با افت مواج شده، نقش مهمتری دارد. به علاوه این ریزمغذی¬ها در هر آینه ساخت انرژی در بدن پرنده و کمک به بهبود جوجه¬های ضعیف نقش، حیاتی ایفا می-کند.

استخراج و ترجمه: مهندس مجید واعظی
منبع: مجله ی بین¬المللی طیور