شايد متخصصان تغذيه طيور، در جيره نويسي براي جوجه هاي گوشتي ، نيازمند بازنگري مجددي در رابطه با نحوه و چگونگي ارزيابي منابع اصلي تامين كننده انرژي جيره هاي غذايي باشند. هر چند متخصصان تغذيه طيور براي دستيابي به منافع اقتصادي مورد انتظار ، استفاده از مواد مغذي با قابليت هضم سريع را همواره توصيه مي نمايند واين مطلب به صورت يك عقيده متدوال براي بسياري از مرغداران پذيرفته شده است .اما آزمايشات انجام شده در هلند پيشنهاد كرده است كه احتمالا بين سرعت تجزيه پذيري پايين نشاسته در دستگاه گوارش و بهبود عملكرد جوجه هاي گوشتي ارتباط نزديكي وجود دارد.

براي اولين بار نتايج بدست آمده در اين آ زمايشات در سال 2003 توسط دكتر Piet Vander Aarرئيس انستيتو تغذيه حيواني DeSchothorst هلند در كنفرانس علوم تغذيه دانشگاه ناتينگهام انگلستان ارائه شد. وي سخنراني خود را با يادآوري اينكه نشاسته ، به طور معمول تامين كننده 50 الي 70 درصد جيره هاي غذايي طيور گوشتي مي باشد، آغاز نمود و سپس بيان نمود كه بيشتر متخصصان تغذيه فرض مي كنند ،نشاسته موجود در مواد غذايي در تغذيه جوجه هاي گوشتي بطورتقريبا كامل يا كامل در داخل روده كوچك هضم مي شود.اما او اظهار داشت اين فرض هميشه صحيح نمي باشد و هضم نشاسته بويژه در طيور جوان،اغلب كمتر از 100 درصد اتفاق مي افتد. يكي از دلايل اين پيامد را مي توان بوجود تفاوتهاي عمده بين مواد خام حاوي انواع مختلفي از نشاسته مرتبط دانست. بهر حال بنظر مي رسد يكي از فاكتورهاي ايجاد كننده تفاوت در عملكرد رشدطيور منابع مختلف تامين كننده نشاسته و همجنين اختلافات موجود در فرايند هضم اين ماده مغذي باشد.پس به اين دليل در هنگام فرمولاسيون جيره بايد مقدار انرژي تامين شده به وسيله تك تك اجزاء تشكيل دهنده مواد غذايي ، مدنظر قرار گرفته شود.

تنوع نشاسته در منابع حاوي نشاسته:

بطور كلي تفاوتهاي مشاهده شده در انواع نشاسته به اندازه دانه هاي آنها مربوط ميشود بعنوان مثال انواع نشاسته ممكن است از نظر نوع آميلوز و همچنين طول زنجيره آميلوپكتين متفاوت باشند . دكتر Vander Aar در ادامه افزود مدارك مبتني برمقالات منتشر شده در ده سال اخير ثابت كرده است كه از عوامل ديگري كه برروي عملكرد رشد طيور و همچنين بر هضم نشاسته موثر مي باشد، مدت زماني توقف مختلف نشاسته براي طي فرايند هضم در محل روده كوچك ، مي باشد. چرا كه بيشترين مقدار هضم نشاسته در اين محل صورت مي پذيرد.

بيشترين اطلاعات علمي موجود در رابطه با محل اصلي هضم نشاسته در جوجه هاي گوشتي از تحقيق انجام شده در انستيتو تغذيه حيواني De Schahrost بدست آمده است.در اين پروژه 12 ماده خام در يك دوره طولاني مدت برروي جوجه هاي گوشتي 28 روزه بر اساس تفاوتهاي عمده در قابليت هضم در ايلئوم(I leal) يا قابليت هضم مدفوع با يكديگر مقايسه شده اند. در طول ده سال اول انجام اين پروژه قابليت هضم در روده كوچك يا قابليت هضم مدفوع در جوجه هاي گوشتي 28 روزه هيچ تفاوت معني داري را نشان نداد.

با وجود تنوع منابع تامين كننده نشاسته ، نشاسته هاي تامين شده از مواد غذايي مانند كاساوا ،ريشه كاساوا ،مقدار جزئي گندم و ذرت و يا ذرت زرد همه در قسمت مياني روده كوچك هضم شدند در حالي كه بطور قابل توجهي هضم نشاسته تامين شده از لگومهايي مانند نخود و لوبياها در نيمه دوم دستگاه گوارش(روده باريك) مشاهده گرديد.

چه پيچيدگيهايي در نتيجه اين پيامد ،در عملكرد رشدي حاصل ازجوجه هاي گوشتي قابل انتظار است؟

پس از طراحي يك آزمايش با فرمولاسيون و طراحي دو جيره غذايي با محتواي قابليت هضم يكسان ولي با سرعتهاي هضم متفاوت(سريع،كند) نشاسته ، برروي جوجه هاي گوشتي 38 روزه جواب سوال فوق ارائه داده شد.

در اين آزمايش جيره اي كه منابع نشاسته آن از كاساوا و ذرت تامين شده بود و داراي نشاسته باسرعت هضم سريع بودند بامنابع حاوي نشاسته مانند سورگوم و نخود كه سرعت هضم پاييني داشتند مقايسه شده بود.تنها در 14 روز اول شروع ازمايبش گروه حاوي جيره غذائي با نشاسته با سرعت هضم كند،25 گرم وزن بيشتري را از گروه حاوي جيره غذايي با نشاسته سريع الهضم داشتند همچنين در تيمارهاي نشاسته با قابليت هضم كند ضريب تبديل خوراكي مصرفي بهتري از تيمار بعدي بود.در نهايت در پايان 38 روزه آزمايش تفاوت در وزن زنده بين دو گروه آزمايشي، بطور معني داري مشاهده گرديد.

سرعت هضم كند نشاسته بهتر است :

ما نتيجه گرفتيم كه نشاسته با قابليت هضم آهسته بهتر است دكتر Vandar Aar گفت: بنظر مي رسد هضم نشاسته در نيمه دوم روده كوچك تاثيرات مثبتي را داشته باشد.بررسي نتايج آزمايش عملكرد جوجه هاي گوشتي به سطوح مختلف نشاسته در سرعتهاي هضم متفاوت نشان مي دهد كه ضريب تبديل غذايي از يك منحني سيگموئيدي تبعيت مي كند.علاوه بر سطوح معين نشاسته، ميزان سرعت پايين نشاسته در بروز اثرات مثبت مورد انتظار نيز دخالت دارد.اما پايين بودن سرعت هضم نشاسته از يك حد آستانه اي ،نه تنها در هضم نشاسته بهبودي حاصل نمي گردد بلكه باعث پيچيدگيهاي در هضم نشاسته در ايلئوم ميشود.

تاثير فرآيند كردن غذا برروي سرعت هضم نشاسته

از پروژه اي كه در انستيتو De Schothrest انجام شده مي توان نتيجه گرفت منابع نشاسته اي پلت شده بيشترين تغييرات را برروي سرعت هضم نشاسته دارند و به دنبال آن عملكرد رشدي را در صورت استفاده از فرمولاسيون ويژه تغيير مي دهند.در اين آزمايش پلتهايي از نخود و ذرت يا كاساوا و گندم كه تامين كننده نشاسته جيره هاي غذايي بودند.تهيه گرديد.بعضي از پلتها تحت بخار آب قرا گرفتند و منبسط شدند

پلتهاي تحت بخار در مقايسه با پلتهاي حرارت داده نشده داراي بيشترين سرعت هضم نشاسته بودندبالاترين سرعت نشاسته مربوط به تيمار با اعمال حرارت بالا در كوتاهترين زمان بود.در مقايسه ديگري كه بين تيمارهاي حرارت نديده صورت گرفت،جيره هايي كه نشاسته آنها از ذرت و كاساوا تامين شده بود نسبت به گروههاي ديگر تعيير جزئي در هضم غذا و عملكرد رشدي جوجه هاي گوشتي ايجاد كرده بودند.

دكتر vander Aar نتيجه گرفت اگر چه سرعت پايين تجزيه شدن نشاسته باعث بهبود در عملكرد و رشد جوجه هاي گوشتي مي شود ولي اين بهبودي شايد نتيجه عدم توجه به نحوه فرايند كردن اقلام خوراكي از دست برود بطورئيكه سرعت پايين هضم نشاسته نتيجه مورد انتظار را ندهد.بعنوان يك قانون كلي.روشهاي فرايندهاي كر دن تنها باعث افزايش تجريه پذيري نشاسته مي شود ولي قادر به كاهش سرعت هضم نشاسته نمي باشد.

پيش بيني نتايج حاصل از فرايندهاي كردن:

در حقيقت حالا امكان دارد پيش بيني كرد كه آسياب و پلت كردن با فشار بخار در سرعت هضم نشاسته موجود در منابع تامين كننده نشاسته جيره ها تاثير دارد.در پروژه اي كه در آزمايشگاه انستيتو De Schothrost بر روي قابليت تجزيه پذيري نشاسته انجام شد و در كنفرانس ناتينگهام ارائه گرديد گزارش گرديد كه نشاسته تامين شده از منابع مختلف در دو ساعت اول تغذيه شده اكثرا مورد تجزيه قرار مي گيرد اما در مواردي كه جيره مخلوطي از منابع تامين كننده نشاسته اي همانند سورگوم و گندم باشد،سرعت تجزيه پذيري آن آهسته مي باشد و مخصوصا در سنين 9 ال 30 روزگي بيشترين تاثير را بر بازده ضريب تبديل غذايي خواهد داشت.

انسولين و سوالات پروتئين:

نهايتا علت اينكه سرعت تجزيه شدن چگونه برروي رشد جوجه هاي گوشتي تاثيرگذار مي بشد به عنوان يك رويدا قابل پيش بيني مي باشد بهر حال محققان هلندي پيشنهاد كردند كه وقتي همه نشاسته در نيمه ابتدائي روده كوچك جوجه هاي گوشتي هضم شود، پاسخ به هورمون انسولين كوتاهتر خواهد بود در حالي كه استفاده از جيره اي حاوي نشاسته با هضم انتهايي روده اي باعث دسترسي كامل جوجه به مواد مغذي هضم شده مي شود و ميزان جذب بيشتري صورت خواهد گرفت.

دكتر Vander Aar خاطر نشان كرد كه سرعت پايين در تجزيه پذيري نشاسته مي تواند يك مزيت قابل توجه بواسطه صرفه جويي در مصرف پروتئين داشته باشد.

در يك نظريه ارائه شده مكانيزم احتمالي هضم در انتهاي روده كوچك براين مبناست كه در اين قسمت سلولهاي ديواره روده كوچك قادر به ساختن مقدار بيشتري گلوگز مي باشند در نتيجه اين عمل ديگر نيازي به اكسيداسيون اسيد آمينه براي تامين انرژي بيشتر نمي باشد.

در مطالعه مقالات به نظر مي رسد كه افزودن اسيد امينه به جيره تنها در زماني باعث بهبود در بازده مصرف خوراك خواهد گرديد كه نشاسته موجود در جيره سريعا قابل هضم باشد.

بنابراين به خوبي مي توان به اين نتيجه كلي رسد كه بازده مناسب در جذب پروتئين به طور قابل ملاحضه اي به وجود همزمان منابع نشاسته با سرعت هضم پايين بستگي دارد و اين پيامد به ويژه هنگام استفاده از جيره هايي با سطوح پايين اسيد آمينه به طور قابل ملاحضه اي ديده مي شود.

احتياجات اسيد امينه اي پايين تر نتايج آزمايشات مختلف نشان مي دهد كه در جيره هاي حاوي نشاسته باسرعت هضم پليين ،نيازمنديهاي اسيدامينهاي جيره اي به ميزان 5 ال 7 درصد كاهش مي يابد.يكي ديگر از مزاياي كه بيان آن از عناوين ذكر شده در سخنراني دكترVandar Aar فراموش گرديد اين بو د كه در حال حاضر مرغداران پرورش دهنده جوجه هاي گوشتي تمايلي به استفاده از داروهاي آنتي كوكسيديوز را ندارند.براي اطلاع اين مرغداران بايد اين نكته را بيان كرد كه در جيره هاي خاوي نشاسته با سرعت هضم بالا ، سكوم جوجه ها جمعيت بالايي را ار ميكروبهاي راClostridi را از خود نشان داددر حالي كه در جيره هاي حاوي نشاسته با سرعت هضم كند تعداد باكتريهاي مضر كمتر مي باشد كه مي توان نتيجه گرفت كه جيره اي حاوي نشاسته با سرعت هضم كند باعث تغيير جمعيت ميكروبي انتهاي روده و متعاقبا باعث سلامتي دستگاه گوارش مي گردد.

نوشته :Peter Best
منبع :Feed International-March 2003-PP12-14

ترجمه: مهندس محمد رضا اسدپور-مهندس آرش جوانمرد
مركز تحقيقات كشاورزي ،منابع طبيعي و اموردام آذربايجانشرقي